ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ

 Απόψεις για την ποίηση που θα βοηθήσουν στην εμπέδωση του κεφαλαίου "Ποιήματα για την ποίηση"


«Η ποίηση είναι από τα πιο επηρμένα μυστήρια, τα πιο αχανή, και μόνο ικανοποίηση στις παρομοιώσεις δίνεις αν πεις ότι είναι ένα μείγμα εύγεστων δηλητηρίων σε χρυσά δελεαστικά ποτήρια, ή ότι είναι ο πειρασμός, ο δαίμονας που μπαίνει ξαφνικά στο σώμα του κανονικού, προκαλώντας ένα σεληνιασμό γόνιμο ή ακόμα ότι είναι ένα είδος ευθανασίας των πραγμάτων που υποφέρουν μέσα μας είτε ως ανικανοποίητα είτε ως προδομένα "

"Η τέχνη ξαναπλάθει ως λαθραίος θεός τον κόσμο από την αρχή, μεταμορφώνοντας ό,τι μας απελπίζει ως γνωστό κι αδιάσειστο σε μια καταπραϋντική αβεβαιότητα."

"Βαδίζεις σε μια έρημο. Ακούς ένα πουλί που κελαηδάει. Όσο κι αν είναι απίθανο να εκκρεμεί ένα πουλί στην έρημο, ωστόσο εσύ είσαι υποχρεωμένος να του φτιάξεις ένα δέντρο. Αυτό είναι το ποίημα."

(Κική Δημουλά)

Δεν άργησα να αντιληφθώ ότι και για τους ποιητές ισχύει αυτό εδώ, ότι δηλαδή δεν δημιουργούν με τη σοφία, αλλά με κάποιο φυσικό χάρισμα, με κάποια έμπνευση ανάλογη μ' εκείνη των μάντεων και των χρησμωδών. Γιατί πράγματι αυτοί λένε πολλά και καλά, αλλά δεν γνωρίζουν τίποτα γι' αυτά που λένε.

(Απολογία Σωκράτους)

 

Αμ' οι ποιητάδες; Αρσενικές Πυθίες, που κουβεντιάζουνε με τους Θεούς σαν παλιοί κουμπάροι…Μεσάτοι, κουνιστοί και με κομμένα μάτια, κει που περπατάνε σκορπίζοντας αρώματα και χάχανα καμπανιστά, σταματάνε ξαφνικά, γουρλώνουνε τα μάτια και κοιτάζουνε τ' άστρα μέρα μεσημέρι. Κείνη τη στιγμή κατεβαίνουν άγγελοι των Θεών και τους καλούνε στον Όλυμπο της Μωρίας!... Εκεί μεθάνε κ' εδώ χρησμολογούνε. Με τα μάτια των στίχων μας λυτρώνουν από τα δεσμά της ματαιότητας. Αφτοί δίνουν αιωνιότητα σ' ότι αγγίσουνε με την πνοή τους. Χάρη σ' αφτούς ο κόσμος γίνεται καλύτερος και βασιλέβουνε στη γης η ψυχή κι ο Θεός!

(Κ. Βάρναλης: Η αληθινή απολογία του Σωκράτη)

Λέξεις ερχόμενες από πολύ παλαιά ή άλλες νεότερες, ακόμα και ιδιωματικές συνωστίζονται στην άκρη της πένας σου, σαλεύουνε σαν κάτι να ζητάνε, αναπηδούν ως το σημείο να σε πιτσιλάνε και στο πρόσωπο…

Χρειάζεται συνεχώς ν' απωθείς, ν' αποποιείσαι, να επιλέγεις, να υιοθετείς… Να δοκιμάζεις με τον ίδιο τρόπο που δοκιμάζει ο Σολωμός δεκαεννέα φορές τον ίδιο στίχο. Επειδή –κοντά στα άλλα πρέπει να το υπενθυμίζει κανείς αυτό- η ακριβολογία στη σκέψη δεν συμπίπτει πάντα με την ακριβολογία στα αισθήματα∙ πόσο μάλλον στα οράματα ή στους διασκελισμούς που απαιτούνται για να κινηθείς σ' ένα επίπεδο υπεράνω πολύ της χρηστικής πραγματικότητας.

(Οδ. Ελύτης: "Ιδιωτική Οδός")

Η ποίηση είναι ένα ταξίδι

Σ’ άγνωστη χώρα.

Η ποίηση είναι ταυτόσημη

Με την παραγωγή ραδίου.

Για μια και μόνο λέξη

Λιώνεις χιλιάδες τόνους

Γλωσσικό μετάλλευμα.

Βλαντιμίρ Μαγιακόβσκι

Εγχειρίδιο Ποιητικής

1. Αν ζήσεις μ' ένα ποίημα, θα πεθάνεις μόνος.

2. Αν ζήσεις με δύο ποιήματα, θ' αναγκαστείς να απατήσεις το ένα.

3. Αν συλλάβεις ένα ποίημα, θ' αποκτήσεις ένα παιδί λιγότερο.

4. Αν την ώρα που γράφεις φοράς το στέμμα σου,
οι άλλοι θα σε κοροϊδεύουν.

5. Αν την ώρα που γράφεις δεν φοράς το στέμμα σου,
θα κοροϊδεύεις εσύ τον εαυτό σου.

6. Αν επαινείς τα ποιήματά σου, θα σ' αγαπήσουν οι βλάκες.

7. Αν επαινείς τα ποιήματά σου κι αγαπάς τους βλάκες,
θα σταματήσεις να γράφεις.

8. Αν γράψεις ένα ποίημα και επαινέσεις το ποίημα κάποιου άλλου,
θα σ' ερωτευθεί μια ωραία γυναίκα.

9. Αν γράψεις ένα ποίημα και επαινέσεις υπερβολικά το ποίημα κάποιου άλλου,
θα σε προδώσει μια ωραία γυναίκα.

10. Αν αφήσεις τα ποιήματά σου γυμνά,
θα σε κατατρύχει ο φόβος του θανάτου.

11. Αν σε κατατρύχει ο φόβος του θανάτου,
τα ποιήματά σου θα σε σώσουν.

12. Αν απαρνηθείς τα ποιήματά σου για την πεζογραφία,
θα βγεις σίγουρα κερδισμένος.
Η ποίηση θα αντέξει και χωρίς εσένα.

(Χάρης Βλαβιανός Νέα Ποιήματα 1996 – 1997)

Πολλοί στίχοι είναι σαν αργυρές κλωστές δεμένες
στα καμπανάκια των άστρων- αν τους τραβήξεις,
μια ασημένια κωδωνοκρουσία δονεί τον ορίζοντα.
Πολλά ποιήματα μένουν αργά τη νύχτα στην ερημιά
βρέχουν κάθε τόσο τα τέσσερα δάχτυλα
των στίχων τους σ’ ένα ρυάκι,
ύστερα χάνονται ονειροπαρμένα μες στο δάσος,
πνίγονται στο χρυσό πηγάδι της σελήνης-
ένα σωστό ποίημα όμως ποτέ δεν καθυστερεί
σε μια γωνιά του ρεμβασμού.
Είναι πάντα στην ώρα του, λέει παρών
στο πρώτο κάλεσμα της εποχής του.

(Γιάννης Ρίτσος)

Η ποίηση μοιάζει ανάρρωση γλυκιά με απουσίες δικαιολογημένες...
Με τέσσερις αισθήσεις γυρίζει ή με έξι
ραβδοσκοπώντας φλέβες του ουρανού
ώσπου σκοντάφτει στον προτελευταίο στίχο...
Ο τελευταίος στίχος δεν μένει πάντα τελευταίος.
Κάποτε γίνεται πρώτος στίχος ενός ποιήματος
που γράφει κάποιος αναγνώστης

( Μιχάλης Γκανάς)

Αυτό είναι στο βάθος η ποίηση,
η τέχνη να οδηγείσαι και να φτάνεις προς αυτό που σε υπερβαίνει
να γίνεσαι άνεμος για τον χαρταετό και χαρταετός
για τον άνεμο, ακόμα κι όταν ουρανός δεν υπάρχει.
Δεν παίζω με τα λόγια.
Μιλώ για την κίνηση που ανακαλύπτει κανείς

να σημειώνεται μέσα στη στιγμή
όταν καταφέρνει να την ανοίξει και να της δώσει διάρκεια.

Οδυσσέας Ελύτης

Αφού κατά λάθος

ο κόσμος

είναι μια ποίηση.

Τάσος Λειβαδίτης

Μια πόρτα ανοιχτή, για την οποία αιώνες τώρα

φτιάχνονται ατέλειωτες αρμαθιές αντικλείδια

Γιώργης Παυλόπουλος

Δυο θαμποί προβολείς μες στην ομίχλη, ένα δελτάριο
σε φίλους που λείπουν με τη μοναδική λέξη ζω

Μανόλης Αναγνωστάκης

Τι νομίζεις, λοιπόν κατά βάθος η ποίηση

είναι μια ανθρώπινη καρδιά

φορτωμένη όλο τον κόσμο.

Νικηφόρος Βρεττάκος

Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα.

Σεφέρης

Λανθάνουσα κοινή ανθρώπινη ανάγκη για ουρανό

Μίλτος Σαχτούρης

Ποίηση ανάμνηση από φίλντισι
άναμμα τσιγάρου κατά λάθος από φεγγάρι
δασκάλα μόνη μελαγχολική στο διάλειμμα
ένα βιολί που παίζει μοναχό του
χαλκός χαλκωματένια χαλκωματάς
-όλα τα παλιά γυαλίζω
πεταλούδα που γλιτώνει από τη φωτιά
φωτιά που γλιτώνει από τα νερά
βιολέτες σ’ άσπρο λαιμό
άσπρο άλογο που τρέχει σε μαύρο ουρανό
νύχτα στρωμένη τσιγάρα
λέξεις.

(Θωμάς Γκόρπας, Ποίηση ‘76)


Η ποίηση δεν είναι ο τρόπος

να μιλήσουμε,

αλλά ο καλύτερος τοίχος να κρύψουμε

τα πρόσωπά μας.

(Μανόλης Αναγνωστάκης)



Μας διώχνουνε τα πράγματα, κι η ποίηση

είναι το καταφύγιο που φθονούμε.

(Κώστας Καρυωτάκης)



Κι η ποίηση: ένα παιχνίδι

που τα χάνεις όλα,

για να κερδίσεις ίσως

ένα άπιαστο αστέρι.

(Τάσος Λειβαδίτης)



Η ποίηση είναι

εκείνος ο εαυτός μας

που δεν κοιμάται ποτέ.

(Γιώργος Σαραντάρης)



Το χρυσό δίχτυ,

όπου τα πράγματα σπαρταρούν

σαν ψάρια.

(Γιώργος Σεφέρης)



Η ποίηση είναι ένα αίνιγμα από συνηθισμένα λόγια

(Τάσος Λειβαδίτης)



Σφαγμένη εντός σου μια ερώτηση που δε λέει να σωπάσει

(E. Κακναβάτος)



Ακραία δυνατότητα μιας άνοιξης

(Νίκος Φωκάς)


Χαρταετός που ξέφυγε απ’ τα χέρια μικρού παιδιού

(Θωμάς Γκόρπας)


Η ποίησις είναι ανάπτυξις

στίλβοντος ποδηλάτου.

(Ανδρέας Εμπειρίκος)


Ω, ποίηση αναμάρτητη

εμπιστευμένη στη δροσιά της θύελλας,

Ω, ποίηση ατελεύτητη

φτεροκόπημα χελιδονιών.

(Τάκης Βαρβιτσιώτης)


Φαίνεται όμως πως θαύματα δεν κάμνουν μόνο

οι διάβολοι κι οι θεοί. Θαύματα κάνει

κι η ποίηση, όταν πράγματι είναι ποίηση.

(Γιώργος Βαφόπουλος)


Η ποίηση είναι το άλλο πρόσωπο της υπερηφάνειας.

(Οδυσσέας Ελύτης)


Η ποίηση πρέπει να ‘ναι

Ένα ζαχαρωμένο βότσαλο

Πάνω που θα ‘χεις γλυκαθεί

Να σπας τα δόντια σου.

(Αργύρης Χιόνης)


Δοκιμές, εν φαντασία και λόγω, νάρκης του άλγους

(Καβάφης)




Τα ποιήματα δεν είναι και τόσο δύσκολα, το ξέρετε.

Και αν σηκώσεις τις λέξεις, είναι τόσο θλιμμένα,

σαν δάχτυλα που πόνεσες μια νύχτα με αγωνίες.

(Γιώργος Μαρκόπουλος)

O,τιδήποτε στον κόσμο μπορεί να είναι η αιτία του κόσμου.
H ποίηση όμως είναι το μοναδικό πράγμα στον κόσμο
που έχει αιτία γι’ αυτό αφανίζεται από κάτι που δεν έχει αιτία.

(Γ. Χειμώνας, ‘Ο εχθρός του ποιητή’)


Πολλοί στίχοι είναι σαν πόρτες -

πόρτες κλειστές σ’ ερημωμένα σπίτια

και πόρτες ανοιχτές σε ήμερες συγυρισμένες ψυχές.

(Γιάννης Ρίτσος)


Θυμάμαι παιδί που έγραψα κάποτε

τον πρώτο στίχο μου.

Από τότε ξέρω ότι δε θα πεθάνω ποτέ -

αλλά θα πεθαίνω κάθε μέρα.

(Τάσος Λειβαδίτης)



Ο τελευταίος στίχος δε μένει πάντα τελευταίος.

Κάποτε γίνεται ο πρώτος στίχος ενός ποιήματος,

που γράφει κάποιος αναγνώστης.

(Μιχάλης Γκανάς)

Πηγή: Φιλολογικές διαδρομές