Συνολικές προβολές σελίδας

Αναζήτηση

Θέματα

Giveaway of the Day

Πληροφορίες

Η φωτογραφία μου
Είμαι απόφοιτος του τομέα Κλασικών Σπουδών του τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος του ίδιου τομέα της σχολής με το θέμα της διπλωματικής μου εργασίας να παραγματεύεται το έργο "Περὶ παίδων ἀγωγῆς" του Πλουτάρχου. Είμαι υποψήφια διδάκτωρ του τομέα Κλασικών Σπουδών του τμήματος Φιλολογίας του Δ. Π. Θ. Με ενδιαφέρουν αρκετά θέματα διδακτικής μεθοδολογίας και μελέτες περιπτώσεων. Το 2009 διορίστηκα μέσω Ασεπ και δίδαξα στο ΓΕΛ Αρχαγγέλου Ρόδου για δύο χρόνια. Από το σχολικό έτος 2011-12 υπηρετώ στο ΓΕΛ Λιμένα, στην γενέτειρά μου, την Θάσο.

Δημοφιλείς αναρτήσεις

Σάββατο 30 Ιανουαρίου 2010

Τα μόρια της αρχαίας ελληνικής γλώσσας

Όπως σας υποσχέθηκα και στο μάθημα επισυνάπτω πίνακα με τα αρχαιοελληνικά μόρια, από το συντακτικό του γυμνασίου

Είναι πολύ χρήσιμο και για την μετάφραση αδίδακτου κειμένου, καθώς πολλές φορές έχει παρατηρηθεί οτι οι μαθητές χάνουν μονάδες επειδή δεν μεταφράζουν τα μόρια αυτά..

Διδακτική αρχαίων ελληνικών

Η διδακτική όπως αναφέρει ο Vergnaud, δεν μπορεί να περιοριστεί ούτε στη γνώση ενός γνωστικού αντικειμένου ούτε στη ψυχολογία ούτε στην παιδαγωγική ούτε στην ιστορία ούτε στην γνωσιολογία. Προϋποθέτει όλα αυτά αλλά δεν περιορίζεται σε αυτά. Διαθέτει τη δική της ταυτότητα, τα δικά της ερωτήματα και τις μεθόδους της. Αυτό είναι τώρα ένα αδιαμφισβήτητο σημείο για τους ερευνητές που επιδόθηκαν σε αυτήν την κατεύθυνση.

Μετά την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση του 1976, η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών στην Ελλάδα πραγματοποιείται: α) στο γυμνάσιο, όπου διδάσκονται αρχαία κείμενα μεταφρασμένα στα νέα ελληνικά (στη δημοτική) και β) στο λύκειο, όπου η διδασκαλία βασίζεται στα πρωτότυπα κείμενα. Οι μαθητές, ηλικίας 15 ετών, έρχονται για πρώτη φορά σε άμεση επαφή με τα αρχαία ελληνικά. Παρόλο που το μάθημα των αρχαίων ελληνικών είναι ένα από τα σημαντικότερα του διδακτικού προγράμματος της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην Ελλάδα, δεν αποτέλεσε, μέχρι σήμερα, αντικείμενο της απαραίτητης επιστημονικής έρευνας.

Η γνωστική διδακτική οφείλει τώρα να καλύψει αυτό το κενό καθώς είναι η μόνη ικανή να φωτίσει σε βάθος τις διαδικασίες διδασκαλίας/ εκμάθησης των αρχαίων ελληνικών. Ο Vergnaud γράφει ότι το αντικείμενο αναφοράς για ένα γνωστικό ψυχολόγο είναι καταρχάς το πραγματικό και οι καταστάσεις στις οποίες επιτυγχάνεται η μετατροπή των δεξιοτήτων και των αντιλήψεων του υποκειμένου. Τα σημαινόμενα της γλώσσας βασίζονται στα σχήματα δράσης του υποκειμένου επί του πραγματικού και στις επιχειρησιακές υπονοούμενες σταθερές στις οποίες στηρίζονται αυτά τα σχήματα. Τα σημαίνοντα είναι οι λεκτικές και συντακτικές μορφές της φυσικής γλώσσας καθώς και οι άλλοι συμβολισμοί. Ωστόσο τα γλωσσικά και τα μη γλωσσικά σημαίνοντα δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να παραπέμπουν στα σημαινόμενα, δηλ. στα σχήματα και τις επιχειρησιακές σταθερές που είναι κοινά σε ένα συγκεκριμένο πολιτισμικό περιβάλλον. Εμπλέκονται επίσης σε μια διαλεκτική διάδραση με τα σχήματα. Από τη μια αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα ορισμένων σχημάτων δράσης και από την άλλη οι γλωσσικές παραγωγές απορρέουν από την λειτουργία των δηλωτικών σχημάτων, τα οποία συνιστούν μέρος της θεωρίας της γλώσσας.

Το θεωρητικό μας πλαίσιο βασίζεται στις επινοήσεις των: Vergnaud (αναπαράσταση, διδακτική), Vygotski (γλώσσα), Corder, Noyau, Giacobbe (ενδιάμεση γλώσσα), Fayol (δομή της αφήγησης), Langacker, Klein (κίνηση, χρόνος), Brunet (τονισμός), Skoda (εκφραστική ένταση).

Σύμφωνα με τον Vergnaud το σχήμα είναι μια αμετάβλητη οργάνωση της δραστηριότητας για μια συγκεκριμένη τάξη καταστάσεων και αποτελείται απαραίτητα από τέσσερα συνθετικά στοιχεία:

α) ένα σκοπό, υποσκοπούς και προεκτελέσεις

β) τους κανόνες δράσης, λήψης πληροφορίας και ελέγχου,

γ) τις επιχειρησιακές παραλλαγές: έννοιες και θεωρήματα στην πράξη,

δ) τις δυνατότητες επαγωγής σε πραγματικές καταστάσεις.

Η ενδιάμεση γλώσσα ή ιδιοσυγκρασιακή διάλεκτος είναι η έκφραση της γνωστικής δραστηριότητας του μαθητή κατά τη διάρκεια εκμάθησης της ξένης γλώσσας. Προκειμένου να φθάσει στη γλώσσα στόχο προβαίνει στην αναδιάρθρωση αυτής της γλώσσας στόχου χρησιμοποιώντας κανόνες οι οποίοι βρίσκονται σε διάδραση με τους κανόνες της γλώσσας 2 και με αυτούς της γλώσσας 1. Συνεπώς ο μαθητής χρησιμοποιεί τους παραλληλισμούς και τις αποκλίσεις που υπάρχουν μεταξύ των δύο συστημάτων. Η διαγλώσσα είναι μικροσύστημα που κατασκευάζει ο μαθητής βασιζόμενος στις γνώσεις που ήδη έχει αποκτήσει στη γλώσσα 1 και στη γλώσσα 2.

Ο Corder γράφει ότι η γλώσσα, την οποία ομιλεί ο μαθητής ή ενδεχομένως ορισμένες ‘κοινότητες’ μαθητών, αποτελεί έναν ιδιαίτερο τύπο διαλέκτου. Αυτή η άποψη στηρίζεται σε δύο διαπιστώσεις:

α) Κάθε αυθόρμητος λόγος, με την εκφορά του οποίου ο ομιλητής αποβλέπει στην επικοινωνία με τον άλλο, έχει μια σημασία για τον ίδιο, υπό την έννοια ότι είναι συστηματικός και έχουμε, θεωρητικά, την δυνατότητα να τον περιγράψουμε με ένα σύνολο κανόνων. Κατά αυτήν την άποψη, ο αυθόρμητος λόγος του μαθητή μιας ξένης γλώσσας είναι γραμματικός.

β) Εφόσον αρκετές φράσεις της γλώσσας του μαθητή είναι ισόμορφες με ορισμένες φράσεις που αποτελούν τμήμα αυτής, που κατά την άποψή του, είναι η γλώσσα στόχος και εφόσον πρέπει να αποδώσουμε την ίδια ερμηνεία σε αυτά τα ζεύγη φράσεων, συνεπώς τουλάχιστον ορισμένοι από τους κανόνες που βοηθούν στην περιγραφή της γλώσσας του μαθητή ταυτίζονται με αυτούς οι οποίοι είναι απαραίτητοι για την περιγραφή της γλώσσας στόχου.

Η γλώσσα του μαθητή αποτελεί λοιπόν διάλεκτο, σύμφωνα με την γλωσσολογική παραδοχή του όρου. Εάν ορισμένοι γραμματικοί κανόνες είναι κοινοί σε δύο ομιλητές, οι εν λόγω ομιλητές βρίσκονται σε σχέση διαλέκτου.

Οι ιδιοσυγκρασιακές διάλεκτοι είναι κανονικά μεταβλητές και ο λόγος είναι προφανής. Μιλούμε για να επικοινωνήσουμε, δηλ. για να γίνουμε κατανοητοί. Στην περίπτωση που ο βαθμός κατανόησης είναι ανεπαρκής, ο ομιλητής παρακινείται να προσαρμόσει την συμπεριφορά του στις συνθήκες μιας κοινωνικής ομάδας, εάν δύναται να το κάνει. Η μεταβλητότητα αυτή εξηγεί ένα μέρος των δυσκολιών με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπος ο γλωσσολόγος προκειμένου να περιγράψει τις ιδιοσυγκρασιακές διαλέκτους. Τα δεδομένα στα οποία βασίζεται η περιγραφή της είναι αποσπασματικά, πράγμα που σημαίνει ότι οι διαδικασίες που χρησιμοποιούνται για την επαλήθευση της δομής μιας γενετικής γραμματικής χρησιμοποιούνται σπανίως. Στο σημείο αυτό ο γλωσσολόγος συναντά μια ακόμα δυσκολία, η οποία συνίσταται στο να δώσει μια ερμηνεία σε μερικές από τις φράσεις της διαλέκτου αυτής. Εάν η ερμηνεία αυτή είναι ελλιπής, η έναρξη της ανάλυσης καθίσταται προφανώς αδύνατη.

Σύμφωνα με τον Corder η έννοια της ιδιοσυγκρασιακής διαλέκτου δεν ισχύει μόνο για τα όσα παράγουν οι μαθητές μιας ξένης γλώσσας. Η ποιητική γλώσσα αποτελεί μια άλλη κατηγορία ιδιοσυγκρασιακών διαλέκτων. Θα μπορούσαμε επίσης να κατατάξουμε το λόγο των αφασικών μεταξύ των ιδιοσυγκρασιακών διαλέκτων. Ένας τρίτος τύπος ιδιοσυγκρασιακής διαλέκτου είναι δυνατό να παρατηρηθεί στο παιδί που μαθαίνει τη μητρική του γλώσσα.

Στην παρούσα έρευνα μελετούμε την ιδιοσυγκρασιακή διάλεκτο των μαθητών μιας ιδιαίτερης ξένης γλώσσας, των αρχαίων ελληνικών. Όλα όσα μόλις αναφέραμε σχετικά με τις ιδιοσυγκρασιακές διαλέκτους ισχύει και εδώ. Η διάλεκτος αυτή περιλαμβάνει κανονισμούς, έχει σημασία, είναι συστηματική: θα λέγαμε διαφορετικά ότι είναι γραμματική και ότι μπορεί κατ’ αρχήν να περιγραφεί χάρις σε ένα σύνολο κανόνων, εκ των οποίων ένα υποσύνολο αποτελεί επίσης ένα υποσύνολο των κανόνων της κοινωνικής διαλέκτου στόχου. Η διάλεκτος αυτή είναι μεταβλητή. Δεν αποτελεί γλώσσα, διότι οι κανόνες της δεν υιοθετούνται από μια κοινωνική ομάδα. Τέλος, αρκετές διατυπώσεις θέτουν προβλήματα ερμηνείας στον έμπειρο ομιλητή της διαλέκτου ‘στόχου’. Ο Selinker προτείνει τη χρήση του όρου ενδιάμεση γλώσσα για αυτήν την κατηγορία ιδιοσυγκρασιακών διαλέκτων, γεγονός που προϋποθέτει ότι αυτή η διάλεκτος υιοθετεί ορισμένα γνωρίσματα των δύο κοινωνικών διαλέκτων ή των δύο γλωσσών, είτε αυτές έχουν είτε όχι κοινά γνωρίσματα. Αυτό το ερώτημα παραμένει ανοιχτό και παραπέμπει στο ζήτημα των γλωσσολογικών καθολικών. Μια άλλη ονομασία θα μπορούσε να ήταν η μεταβατική διάλεκτος, η οποία θα τόνιζε τη μεταβλητή φύση των εν λόγω διαλέκτων. Ο Corder ισχυρίζεται ότι δεν είμαστε πάντα σε θέση να προσδιορίζουμε τις κανονικότητες των λαθεμένων διατυπώσεων. Παρατηρεί επίσης ότι οι λαθεμένες διατυπώσεις κανονικά διορθώνονται ή μπορούν να διορθωθούν χωρίς δυσκολία από τον ίδιο τον ομιλητή. Αυτό το φαινόμενο θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως κριτήριο για τον προσδιορισμό των λαθεμένων διατυπώσεων. Πρόκειται για ένα κριτήριο που θα μπορούσε να έχει φυσικά εφαρμογή και σε ορισμένες διατυπώσεις του μαθητή μιας ξένης γλώσσας.

Προκειμένου να αναλύσουμε τις διαδικασίες εκμάθησης των αρχαίων ελληνικών, εκπονήσαμε μια εκτενή μελέτη σε 45 μαθητές περιγράφοντας εννέα διαδοχικά στάδια της ενδιάμεσης γλώσσας τους. Για κάθε μαθητή συντάξαμε ένα διάγραμμα της διαδικασίας εκμάθησης των αρχαίων ελληνικών, επιλέγοντας 30 λέξεις ή εκφράσεις.

Η έρευνα ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς 1992-93 και πραγματοποιήθηκε σε δύο λύκεια της Αθήνας, σε οχτώ τάξεις με μαθητές ηλικίας 15 ετών. Η πορεία των μαθητών αυτών παρακολουθήθηκε για τα δύο επόμενα έτη. Η δοκιμασία συνίστατο στη μετάφραση προς τα αρχαία ελληνικά ενός κειμένου από τα νέα ελληνικά.

Οι μαθητές στο λύκειο είναι συνηθισμένοι να κάνουν μεταφραστικές ασκήσεις προς τη μητρική τους γλώσσα και μεταφράζουν από τη Γλώσσα2 (αρχαία ελληνικά) προς τη Γλώσσα1 (νέα ελληνικά). Για πρώτη φορά τους ζητείται να κάνουν μια αντίστροφη μετάφραση από τη Γλώσσα1 → Γλώσσα2. Σύμφωνα με τους διδάσκοντες, τα λάθη εντοπίζονται κυρίως στην εκμάθηση των ουσιαστικών και των επιθέτων της τρίτης κλίσης, του απαρεμφάτου, της μετοχής, του αορίστου (Α και Β), κ.λπ. Κατά την άποψή τους, οι δυσκολίες που συνάντησαν οι μαθητές σε συντακτικό επίπεδο αφορούν:

α) ορισμένες θεωρητικές συντακτικές έννοιες, π.χ. το αντικείμενο (άμεσο ή έμμεσο) και το κατηγορούμενο

β) το συντακτικό ρόλο της δοτικής

γ) τη γενική κατηγορηματική

δ) τους προσδιορισμούς του ουσιαστικού

ε) το συντακτικό ρόλο του απαρεμφάτου και της μετοχής

στ) τις δευτερεύουσες υποθετικές προτάσεις

ζ) τον πλάγιο λόγο κ.λπ.

Σημείωση: το πλήρες κείμενο του άρθρου συμπεριλαμβάνει παραδείγματα που χρησιμοποιούν τη γραμματοσειρά mgpoaw, αρχαιοελληνικών χαρακτήρων, καθώς επίσης και επεξηγηματικά σχήματα.. Το αρχείο ancgr.zip περιέχει το πλήρες κείμενο του άρθρου και τη γραμματοσειρά.

Συμπέρασμα

Η έννοια της ενδιάμεσης γλώσσας αναφέρεται τόσο στην εκμάθηση των ζωντανών γλωσσών ως προς τη σύνταξη τους, το λεξιλόγιό τους, τη φωνολογία τους όσο και στην εκμάθηση μιας αρχαίας γλώσσας. Σύμφωνα με την άποψη του Vygotski το παιδί στο σχολείο μαθαίνει μια ξένη γλώσσα εντελώς διαφορετικά από ότι μαθαίνει τη μητρική του γλώσσα: «Σχεδόν καμιά από όσες νομοτέλειες έχουμε τόσο καλά εξετάσει κατά την εξέλιξη της μητρικής γλώσσας δεν επαναλαμβάνεται με την ίδια μορφή όταν ο μαθητής μαθαίνει στο σχολείο μια ξένη γλώσσα [...] Από τη μια επειδή υπάρχουν έτοιμες και αναπτυγμένες σημασίες λέξεων, που μεταφράζονται μόνο στην ξένη γλώσσα, δηλ. χάρη στη σχετική ωριμότητα της μητρικής γλώσσας, και από την άλλη επειδή μια ξένη γλώσσα μαθαίνεται με εντελώς διαφορετικό σύστημα εσωτερικών και εξωτερικών συνθηκών στο οποίο ασκεί επιρροή».

Κατά τον Vygotski η εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας βασίζεται στη γνώση της μητρικής γλώσσας. «Λιγότερο προφανής και γνωστή είναι η σχέση αντίθετης εξάρτησης μεταξύ αυτών των δύο διαδικασιών, που συνίσταται σε μια αντίστροφη επίδραση της ξένης γλώσσας πάνω στη μητρική γλώσσα του παιδιού. Ο Goethe είχε καταλάβει πολύ καλά ότι υπήρχε μια τέτοια εξάρτηση όταν έλεγε ότι αυτός που δεν κατέχει ξένες γλώσσες, δεν γνωρίζει πραγματικά ούτε και τη δική του».

Οι διαδικασίες εκμάθησης της μητρικής και της ξένης γλώσσας είναι ανεξάρτητες. Θα λέγαμε ότι η διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών επιτρέπει στο μαθητή να αντιληφθεί τα νέα ελληνικά ως ιδιαίτερη περίπτωση του γλωσσικού συστήματος και του προσφέρει με τον τρόπο αυτό τη δυνατότητα να προβεί σε γενικεύσεις των ιδιαίτερων φαινομένων αυτής της γλώσσας, γεγονός που σημαίνει επίσης ότι συνειδητοποιεί τις ιδιαίτερές του γλωσσικές λειτουργίες και τις ελέγχει.

Βιβλιογραφία

Ελληνική

Δανασση – Αφεντακη, Αντ.: " Διδακτική τομ. Α.' Μάθηση ", εκδ. Παν/μίου Αθηνών, Αθήνα 1985.

Θεοφανοπουλου-Κοντου, Δημ. : "Μαθήματα Ψυχογλωσσολογίας ", Αθήνα 1975.

Κασσωτάκης Μ.& Φλουρής Γ. : "Μάθηση και Διδασκαλία, τομ. Α΄ Μάθηση" Αθήνα 2002..

Λαμπράκη –Παγανού Αλ. : "Σκοποί και Στόχοι του μαθήματος των Αρχαίων Ελληνικών", στο Περιοδικό ΠΕΦ, 1997σελ. 23-44.

Πιαζε, Ζαν: "Ψυχολογία και Παιδαγωγική" μετ. Α. Βερβεριδης εκδ. Ν. Σύνορα, Αθήνα 1979.

Ξενόγλωσση

Brunet, Ph. (1997) : La Naissance de la littérature dans la Grèce ancienne : Langue, rythme, accent, parole et écriture. Homère le fondateur. Invention, joute, tradition. La genèse des genres. Paris, Librairie Générale Française, LP références.

Corder, S. P. (1980) : Dialectes idiosyncrasiques et analyse d'erreurs. Langages, n° 57, 39-41

Fayol, M. (1985) : Le récit et sa construction. Une approche de psychologie cognitive. Neuchâtel, Paris : Delachaux & Niestlé

Giacobbe, J. (1992) : L’acquisition d’une langue étrangère : cognition et interaction. Paris : Editions du CNRS.

Koutsoukos, A. (2002) : Didactique du grec ancien. Approche psychologique. Thèse de Doctorat, Directeur Gérard Vergnaud, Université Paris V.

Maffre, J.-J. (1992) : La vie dans la Grèce classique. Paris, P.U.F., coll. “Que sais-je?” n° 231.

Noyau, C. & Porquier, R.(Éds)(1984) : Communiquer dans la langue de l'autre. Paris, Presses de l'Université de Vincennes.

Piaget, Jean (1962) : Le langage et la pensée chez l'enfant. Delachaux et Niestlé, Neuchâtel (1923).

Selniker, L. (1975) : Interlanguage, In IRAL 10, pp. 209-231.

Skoda, F. (1982) : Le redoublement expressif: un universel linguistique, analyse du procédé‚ en grec ancien et d'autres langues. Paris : SELAF.

Vergnaud, G. (Ed.) (1994) : Apprentissages et Didactiques, où en est-on ? Paris : Hachette.

Vergnaud, G. (2000) : Lev Vygotski ; Pédagogue et penseur de notre temps. Paris : Hachette.

Vygotski, L.S. (1985) : Pensée et langage. Paris : Messidor/Editions Sociales.

Weil-Barais, A. (1993) : L’homme cognitif. Paris, P.U.F.

Πηγή: www.promitheasblog.com

ΕΤΣΙ ΑΚΟΥΓΟΤΑΝ Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ!!!

Φαντάζομαι όλοι ξέρετε ότι η γλώσσα που μιλάμε απέχει πολύ,μα πάρα πολύ, από την αρχαία Ελληνική. Όχι μόνο στη σύνταξη αλλά κυρίως στην προφορά.Τίποτα δεν ήταν τυχαίο τότε.Όταν ένας φθόγγος ή ένα φωνήεν ήταν μακρό προφέρονταν ακριβώς έτσι.Δυστυχώς έχουμε απομακρυνθεί πολύ από τη γλώσσα των προγόνων μας.
Υπάρχει ωστόσο η ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ (SORGLL).Έχουν καταφέρει και έχουν αναπαράγει ηχητικά αρχεία από αναγνώσεις αρχαίων Ελληνικών και Λατινικών κειμένων.Όμηρος,Ευριπίδης,Αριστοφάνης και άλλοι.
Στην αρχή ίσως να σας φανεί τελείως ξένη η γλώσσα αυτή.Ίσως και να απογοητευτείτε.Σιγά σιγά όμως θα κατανοήσετε πόσο πλούσια και πόσο μουσική ήταν η αρχαία Ελληνική γλώσσα και γιατί υπήρχε το πολυτονικό σύστημα στην γραφή.Είπαμε ,τίποτα δεν ήταν τυχαίο ούτε στα γραπτά τους ούτε και στον προφορικό τους λόγο.Πατήστε εδώ για να ακούσετε απαγγελία της Ιλιάδος σε αρχαία προφορά!

Αρχαιοελληνικές εκφράσεις που χρησιμοποιούμε στην Νεοελληνική Γλώσσα

Στον καθημερινό λόγο, προφορικό και γραπτό, χρησιμοποιούμε συχνά εκφράσεις προερχόμενες από την αρχαία Ελληνική και την κοινή Ελληνιστική, τη γλώσσα της Αγίας Γραφής.Καθώς είναι διάσπαρτες, σπαράγματα, δίνουν στο λόγο σφρίγος και ζωντάνια, ενώ η άγνοιά τους δημιουργεί μερικές φορές αμηχανία.Με αυτές ερχόμαστε σ΄ επαφή με παλαιότερες μορφές της γλώσσας μας, σε μικρή ηλικία με φυσικό και αβίαστο τρόπο έτσι ώστε η γνώση της σημασίας, της χρήσης και προέλευσής τους να αποτελεί ένα καλό πνευματικό και γλωσσικό εφόδιο για το μαθητή.

- Αιδώς Αργείοι: Ντροπή σας, δεν ντρέπεστε καθόλου;Όλα όσα είπατε στην αγόρευσή σας ήταν ψέματα. Γιατί τόση υποκρισία;Αιδώς Αργείοι.Φράση που φώναξε ο Στέντορας στην προσπάθειά του να παρακινήσει τους Αργείους να δείξουν θάρρος στον αγώνα εναντίον των Τρώων, μετά την αποχώρηση του Αχιλλέα από τη μάχη.Ιλιάδα, Ε,787
- Αντίπαλον δέος: Αντίπαλος, αντίπαλη παράταξη. Ισορροπία προερχόμενη από το φόβο των δυο αντιπάλων.Τώρα που κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση και χάθηκε το αντίπαλο δέος η Αμερική συμπεριφέρεται αλαζονικά.Η φράση χρησιμοποιείται κυρίως από το Θουκυδίδη, Γ,11
- Από μηχανής θεός: Απροσδόκητη βοήθεια από άνθρωπο ή κάποιο γεγονός που εμφανίζεται απροσδόκητα και βγάζει από τη δύσκολη θέση δίνει λύση στο πρόβλημα.Βρισκόταν σε απελπιστική οικονομική κατάσταση, αλλά το λαχείο που κέρδισε ήρθε σαν από μηχανής θεός και τον έβγαλε από τη δύσκολη θέση.Η φράση προέρχεται από το θεατρικό τέχνασμα στην αρχαία Ελλάδα, κατά το οποίο οι τραγικοί ποιητές εμφάνιζαν στη σκηνή πάνω σ΄ ένα είδος γερανού ένα θεό που έδινε λύση στην αδιέξοδη πλοκή του έργου.
- Αρχή άνδρα δείκνυσι: Η εξουσία αποκαλύπτει τις δυνατότητες του ανθρώπου δείχνει τις ικανότητες και το χαρακτήρα του.Τώρα που είναι στην αντιπολίτευση κατηγορεί το δήμαρχο για ανικανότητα. Να δούμε τι θα κάνει όταν εκλεγεί αυτός, αρχή άνδρα δείκνυσι.Η φράση αποδίδεται στο Βίαντα, αρχαίο Έλληνα σοφό, παρόμοια άποψη εκφράζεται στην Αντιγόνη του Σοφοκλή. Σοφοκλή Αντιγόνη, 62
- Ασκοί του Αιόλου: Λέγετε, όταν εμφανίζονται πολλά κακά, σύμφορες.Αν η γειτονική χώρα εξαπολύσει επίθεση εναντίον μας θα γίνει μεγάλο κακό, θα ανοίξουν οι ασκοί του Αιόλου. Η φράση είναι από την Οδύσσεια. Οι σύντροφοι του Οδυσσέα από περιέργεια άνοιξαν ένα ασκί δοσμένο από τον Αίολο στον Οδυσσέα και αμέσως πετάχτηκαν οι άνεμοι και καθώς ήταν απομάκρυναν το καράβι τους από την πατρίδα και του έφερε στον νησί των Λαιστρυγόνων. Οδύσσεια, κ, 1-56
- Άχθος αρούρης:Βάρος της γης άχρηστος άνθρωπος που δεν προσφέρει τίποτε.Συνέχεια ζητά δανεικά για να εξασφαλίσει τα απαραίτητα κατάντησε άχθος αρούρης.Ο Αχιλλέας στο διάλογό με τη μητέρα του αναφέρει ότι αισθάνεται άχθος αρούρης (βάρος της γης) μετά από μεγάλο διάστημα απραξίας και αποχής από τη μάχη.Ιλιάδα,Σ,104
- Αχίλλειος πτέρνα:Το αδύνατο σημείοΕίναι σοβαρός και μετρημένος άνθρωπος, αλλά στο ποδόσφαιρο παθιάζεται και συμπεριφέρεται απρεπώς η αγάπη του για την ομάδα αποτελεί και την αχίλλειο πτέρνα του.Η φράση προέρχεται από το μύθο του Αχιλλέα, κατά τον οποίο η μητέρα του Θέτις, όταν τον βάφτισε στο αθάνατο νερό, τον κράτησε από τη φτέρνα με αποτέλεσμα το σημείο εκείνο να μη βραχεί και να μείνει το μόνο απροστάτευτο. Μόνο στη φτέρνα μπορούσε να πληγωθεί.
- Βίος αβίωτος:Ζωή ανυπόφορη.Τον απείλησε ότι θα του κάνει το βίο αβίωτο.Η φράση αποδίδεται στο Χίλωνα, ένα από τους εφτά σοφούς της αρχαιότητας.
- Γαία πυρί μειχθήτω: Ας καταστραφούν όλα, ας γίνουν όλα τα πάνω κάτω.Εμείς να πετύχουμε το στόχο μας και γαία πυρί μειχθήτω.Η φράση αποδίδεται σε αρχαίο Έλληνα ποιητή.
- Γερανοί του Ιβύκου: απροσδόκητη αποκάλυψη του ενόχου. Ο δράστης του εγκλήματος παρέμεινε για αρκετό διάστημα άγνωστος, έως ότου ήρθαν οι γερανοί του Ιβύκου, η κατάθεση του τελευταίου μάρτυρα αποκάλυψε τον ένοχο.Γύρω στα 550 π. Χ. ληστές επιτέθηκαν και τραυμάτισαν θανάσιμα τον ποιητή Ίβυκο. Τη στιγμή εκείνη πέρασαν από πάνω του ένα κοπάδι γερανοί (πουλιά) και τους παρακάλεσε να εκδικηθούν το θάνατό του. Λίγο αργότερα σ΄ ένα ανοικτό θέατρο της Κορίνθου κατά την παράσταση εμφανίστηκαν οι γερανοί και ένας θεατής ακούστηκε να λέει πανικόβλητος:Οι γερανοί του Ιβύκου: Οι εκδικητές .Έτσι οι θεατές κατάλαβαν ότι αυτός ήταν ο ένοχος.
- Γη και ύδωρ: Σύμβολα υποταγής, πλήρης υποχώρηση.Οι αντίπαλοι μας αντιστάθηκαν για λίγο, στο τέλος όμως παραδόθηκαν και μας έδωσαν γην και ύδωρ.Η φράση προέρχεται από τον Ηρόδοτο, κατά τον οποίο οι Πέρσες απεσταλμένοι ζήτησαν από τους Σπαρτιάτες γήν και ύδωρ ως σύμβολο υποταγής σ΄ αυτούς.Ηροδότου Ιστορία, V, 17-18
- Γόρδιος δεσμός: Δύσκολο πρόβλημα, άλυτο πρόβλημα.Η υπόθεση ήταν τόσο μπερδεμένη που αποτελούσε γόρδιο δεσμό για τους δικαστές.Η φράση λέγεται για δύσκολη κατάσταση σαν και αυτή που αντιμετώπισε ο Μέγας Αλέξανδρος, όταν προσπάθησε να λύσει ένα μπερδεμένο κόμπο, το «γόρδιο δεσμό», που σύμφωνα με τον χρησμό όποιος τον έλυνε θα γινόταν κυρίαρχος της Ασίας. Αρριανού, 11,3
- Δαμόκλειος σπάθη: Απειλητικό πράγμα, απειλή. Το ένταλμα που εκδόθηκε κρεμόταν ως δαμόκλειος σπάθη πάνω από το κεφάλι του.Η φράση προέρχεται από το επεισόδιο του Δαμοκλή, ενός αυλικού κόλακα του τυράννου των Συρακουσών Διονυσίου, ο οποίος θέλοντας να δείξει στο Δαμοκλή πόσο επικίνδυνο ήταν το αξίωμα του τυράννου τον έβαλε να καθίσει στο θρόνο του, ενώ από πάνω του κρεμόταν από μια αλογότριχα ένα μεγάλο σπαθί.
- Διέβην τον Ρουβίκωνα: πήρα μια παράτολμη απόφαση.Ο στρατηγός βρισκόταν σε δίλημμα τι να κάνει, στο τέλος όμως διέβη τον Ρουβίκωνα και εξαπόλυσε σφοδρή επίθεση εναντίον των εχθρών. Η φράση αναφέρεται στον Ιούλιο Καίσαρα που το 49 π.Χ. πήρε την παράτολμη, απόφαση να κηρύξει τον εμφύλιο πόλεμο στην Ιταλία και γι΄ αυτό πέρασε με το στρατό του τον ποταμό Ρουβίκωνα, κατευθυνόμενος προς την Ρώμη.Ηροδότου Ιστορία,V,17-18
- Δούρειος Ίππος: Προσφορά επικίνδυνη. Ό,τι φαίνεται σαν δώρο, ενώ στην πραγματικότητα είναι επικίνδυνο, δόλιος και επικίνδυνος.Η πρόταση για συμφωνία που διατυπώνουν οι αντίπαλοι για να δείξουν τις καλές τους προθέσεις αποτελεί δούρειο ίππο, γιατί έτσι θέλουν να εξυπηρετήσουν μόνο τα συμφέροντά τους.Η φράση είναι παρμένη από τον Όμηρο. Οι Έλληνες χάρισαν στους Τρώες ένα ξύλινο άλογο ως αφιέρωμα στους Θεούς, ενώ μέσα βρισκόταν ο Οδυσσέας με τους συντρόφους τους και πρώτοι άρχισαν την καταστροφή της Τροίας.Οδύσσεια, λ,529
- Δρακόντεια μέτρα: αυστηρά μέτρα, σκληρά μέτρα.Η αστυνομία πήρε δρακόντεια μέτρα για να αποτρέψει βίαια επεισόδια στο κέντρο της πόλης.Η φράση προέρχεται από τον Δράκοντα, αρχαίο νομοθέτη της Αθήνας που ήταν γνωστός για τους αυστηρούς και σκληρούς νόμους που επέβαλε τον 7ο αιώνα π.Χ.
- Εξ απαλών ονύχων: από μικρό παιδί, από νηπιακή ηλικία.Είμαστε πολύ φίλοι και γνωριζόμαστε εξ απαλών ονύχων.Η φράση χρησιμοποιείται για να δηλώσει τη νηπιακή ηλικία κατά την οποία ο άνθρωπος μαλακά νύχια.
- Έξεστιν Κλαζομενίοις ασχημονείν: Επιτρέπεται στους Κλαζομενίους να φέρονται με απρέπεια.Η φράση χρησιμοποιείται υποτιμητικά για όσους συμπεριφέρονται με απρέπεια και δηλώνει ότι η απρέπεια είναι δικό τους γνώρισμα.Την φράση είπαν οι Έφοροι της Σπάρτης για τους Κλαζομένιους, κατοίκους των Κλαζομενών, πόλης της αρχαίας Ιωνίας, όταν οι αντιπρόσωποί τους λέρωσαν τους θρόνους τους στη γερουσία.Αιλιανού Ποικίλαι Ιστορίαι,2,15
- Έπεα πτερόεντα: Λόγια του αέρα.Θέλω αποδείξεις γι΄ αυτό το ζήτημα, γιατί όσα λες είναι «έπεα πτερόεντα» και δεν με πείθεις.Ποιητική Ομηρική έκφραση βασισμένη στην αντίληψη ότι τα λόγια, όταν βγαίνουν από το στόμα μας τα παίρνει ο αέρας και πετούν.Ιλιάδα,Α,201
- Επί ξυρού ακμής: στην κόψη του ξυραφιού, σε πολύ κρίσιμη κατάσταση, σε κρίσιμο σημείο.Η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη, είναι επί ξυρού ακμής και πρέπει να πάρουμε ορθές και ταχύτατες αποφάσεις.Ομηρική φράση, ειπώθηκε από το Νέστορα στο Διομήδη στην προσπάθειά του να τον ξεσηκώσει για πόλεμο εναντίον των Τρώων.Ιλιάδα,Κ,173
- Εκατόμβη: Τεράστια θυσία πολλά θύματα.Στη διάρκεια του β΄ παγκοσμίου πολέμου υπήρξαν Εκατόμβες, πράγμα που δεν πρέπει να ξεχάσει η ανθρωπότητα.Εκατόμβη στην αρχαία Ελλάδα ονόμαζαν την θυσία, προσφορά προς τους θεούς από εκατό βόδια.
Υπάρχει πολλές φορές στον Όμηρο. Ιλιάδα, Α,65
- Ες αύριον τα σπουδαία: Αύριο θα ασχοληθούμε με τα σοβαρά.Έλα τώρα ας διασκεδάσουμε σήμερα, έχουμε καιρό γι΄ αυτά. Ες αύριο τα σπουδαία. Τη φράση είπε ο Θηβαίος Αρχίας, όταν πήρε το γράμμα που τον προειδοποιούσε ότι κινδυνεύει από τον Πελοπίδα.Πλουτάρχου Πελοπ.,10
- Η ταν ή επί τας: Η να την φέρεις νικητής ή να σε φέρουν πάνω της νεκρό, ή θα καταφέρουμε ή θα αποτύχουμε, ό,τι θέλει ας γίνει. Ο αγώνας είναι δύσκολος αλλά πρέπει να αγωνιστούμε μέχρι τέλους, ή ταν ή επί τας. Τη φράση έλεγαν οι Σπαρτιάτισσες μητέρες στα παιδιά τους, όταν τους έδιναν την ασπίδα για τον πόλεμο.Πλουτάρχου Λακεδαιμ. Αποφθ.16
- Ήξεις αφήξεις: Λέγεται στην περίπτωση που κάποιος δεν έχει σταθερή άποψη, αλλά αλλάζει συνεχώς γνώμη.Πρέπει να ξέρεις ότι και εσύ έχεις ευθύνη για την κακή κατάσταση που βρίσκεσαι, γιατί δεν πήρες μια σταθερή απόφαση, συνέχεια ήσουν «ήξεις αφήξεις». Η φράση προέρχεται από το χρησμό του μαντείου των Δελφών « ήξεις αφήξεις ου θνήξεις εν πολέμω». Η θέση του κόμματος πριν ή μετά το αρνητικό μόριο ου, καθορίζει και τη σημασία του χρησμού.
- Κέρβερος Σκληρός, ανυποχώρητος.Παρά τα παρακάλια μιας ο φύλακας δεν μας άφησε να περάσουμε. Ήταν αληθινός Κέρβερος.Από το όνομα του τέρατος που φύλαγε τον Άδη και δεν άφηνε κανένα να μπει μέσα.
- Η κεφαλή της Μέδουσας: Λέγεται για ό,τι είναι αποκρουστικό, για ό,τι δεν αντέχει να το βλέπει κανείς.Το θέαμα ήταν αποκρουστικό και ανυπόφορο, όπως η κεφαλή της Μέδουσας.Η φράση προέρχεται από το μύθο της Μέδουσας που απολίθωνε όποιον την κοιτούσεΗσίοδου Θεογονία, 1270
- Κέρας Αμαλθείας Πλούτος, αφθονία
Παρόλο που ήταν τα χρόνια δύσκολα αυτός με την κληρονομιά που πήρε είχε το κέρας της Αμαλθείας.Η φράση προέρχεται από το περιστατικό όπου η Αμαλθείας έτρεφε το μικρό δία με κέρατο κατσίκας γεμάτο γάλα και μέλι.
- Καυδιανά δίκρανα Λέγεται στη φράση περνώ μέσα από τα καυδιανά δίκρανα αναγκάζομαι να υποστώ ταπεινώσεις.Η φράση προέρχεται από την ταπεινωτική ήττα του ρωμαϊκού στρατού στο Καύδιο, στην Αππία οδό, όπου ο ρωμαϊκός στρατός υποχρεώθηκε να περάσει κάτω από ένα ζυγό σε σχήμα «Π» κατασκευασμένο από δόρατα (καυδιανά δίκρανα).
- Και συ τέκνον Βρούτε; Λέγεται για κάποιο άνθρωπο, που ξαφνικά στρέφεται εναντίον μας.Τη φράση είπε ο Καίσαρας, όταν αναγνώρισε το βρούτο ανάμεσα στους δολοφόνους του.
- Κόπρος του Αυγείου: Μαζεμένες ατασθαλίες καταστάσεις που δύσκολα διορθώνονται.Όταν έγινε έλεγχος από τον επόπτη αποκαλύφθηκαν πολλά σκάνδαλα και ο υπουργός έδωσε εντολή να καθαριστεί αμέσως η κόπρος του Αυγείου.Η φράση προέρχεται από ένα άθλο του Ηρακλή, όταν καθάρισε την κοπριά από τους στάβλους του Αυγείου.
- Ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα Λέγεται για όσους υπερηφανεύονται και καυχώνται για ανεπιβεβαίωτα κατορθώματά τους και καλούνται να αποδείξουν ότι λένε την αλήθεια.Αφού είσαι τόσο δυνατός απόδειξέ το, μη λες μόνο λόγια ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα.Η φράση προέρχεται από αισώπειο μύθο «Ανήρ Κομπαστής» σύμφωνα με τον οποίο κάποιος ισχυριζόταν ότι κάποτε στη Ρόδο έκανε ένα πολύ μεγάλο άλμα και του ζήτησαν να το επαναλάβει λέγοντά του την παραπάνω φράση.
Αισώπου Μύθοι, «Ανήρ Κομπαστής»
- Mηδένα προ του τέλους μακάριζε: Μην καλοτυχίζει κανένα, πριν να δεις το τέλος του.Με αυτή τη φράση σχολίασε ο Σόλωνας τους θησαυρούς του Κροίσου, όταν ο τελευταίος τους έδειξε με υπερηφάνεια.Ηροδότου Ι. 32. 7
- Κύκνειο άσμα Η τελευταία πράξη το τελευταίο έργο η τελευταία ενέργεια κάποιου.Με αυτή τη διδασκαλία, που αποτελεί το κύκνειο άσμα του, ο δάσκαλος αποσύρεται και συνταξιοδοτείται. Προέρχεται από το τελευταίο τραγούδι του κύκνου πριν το θάνατο του.
Πλάτωνος, Φαίδων 84,Ε
- Ιστός της Πηνελόπης Λέγεται για έργο που δεν τελειώνει.Χρόνια προσπαθούν να τελειώσουν τα έργα για την κατασκευή του λιμανιού και δεν το κατόρθωσαν ακόμη έχουν καταντήσει σαν τον ιστό της Πηνελόπης.Η φράση είναι από τον Όμηρο όπου στην Οδύσσεια αναφέρεται πως η Πηνελόπη ύφαινε ένα ύφασμα την ημέρα και το ξήλωνε τη νύχτα θέλοντας να ξεγελάσει τους μνηστήρες θέλοντας να ξεγελάσει τους μνηστήρες μέχρι να γυρίσει ο Οδυσσέας από την Τροία.
Οδύσσεια, τ,149
- Κουτί της Πανδώρας: Συνδυασμένοι επιδρομή συμφορών η εμφάνιση πολλών κακών ταυτόχρονα.Εκείνη τη χρονιά πολλές συμφορές χτύπησαν την πόλη, λες και άνοιξε το κουτί της Πανδώρας.Η φράση προέρχεται από τη μυθολογία, κατά την οποία ο Δίας για να τιμωρήσει τους ανθρώπους έδωσε στην Πανδώρα σαν δώρο ένα κιβώτιο γεμάτο απ΄όλες τις συμφορές έτσι μόλις το άνοιξε βγήκαν έξω τα κακά, εκτός από την ελπίδα.
- Ο κύβος ερρίφθη Η απόφαση πάρθηκε.
Ο Υπουργός υποσχέθηκε ότι το έργο θα προχωρήσει. Όπως δήλωσε χαρακτηριστικά ο κύβος ερρίφθη.
Τη φάση είπε ο Καίσαρας όταν αποφάσισε να κηρύξει εμφύλιο πόλεμο.(alea jacta est)
- Κλίνη του Προκρούστη: Λέγεται στην περίπτωση που κάποιος θέλει να προσαρμόσει την πραγματικότητα σ΄ ένα αυθαίρετο σχήμα, ώστε να εξυπηρετήσει τα συμφέροντά του.Η αντιπολίτευση κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι πέρασε τον εκλογικό νόμο από την κλίνη του Προκρούστη για να έχει ίδιο όφελος.Προέρχεται από τον μυθικό κακούργο Προκρούστη που έδενε τα θύματά του στο κρεβάτι του κι έπειτα τους έκοβε ή εξάρθρωνε τα πόδια, για να τους φέρει σε μήκος ίσο με το κρεβάτι.
- Μέμνησο των Αθηναίων Μην ξεχάσεις να εκδικηθείς τους αντιπάλους σου.Οι αντίπαλοι πρέπει να πληρώσουν τα κατά που μας έκαναν «μέμνησο των Αθηναίων».Τη φράση έλεγε καθημερινά ένας υπηρέτης στο Δαρείο υπενθυμίζοντας του ότι έπρεπε να τιμωρήσει τους Αθηναίους, γιατί συμμετείχαν στην πυρπόληση των Σάρδεων.
Ηροδότου, V.105
- Μερίς του λέοντος Το μεγαλύτερο μέρος το μεγαλύτερο κομμάτι.Η μοιρασιά δεν ήταν δίκαιη, γιατί ο μεγαλύτερος αδελφός πήρε τη μερίδα του λέοντος και στους υπόλοιπους έμειναν ελάχιστα περιουσιακά στοιχεία.
Από το μύθο του Αισώπου «Λέων και αλώπηξ».
- Κομίζω γλαύκας εις Αθήνας: Λέω πράγματα πασίγνωστα, σαν να ήταν άγνωστα.Κομίζεις γλαύκα εις Αθήνας λέγοντας μας ότι η παχυσαρκία βλάπτει την υγεία.Η φράση λέγεται γιατί στην Αθήνα η γλαύκα, η κουκουβάγια, ήταν πασίγνωστη, σαν σύμβολο της Αθήνας και εικονιζόταν παντού, όπως στις στροφές των σπιτιών, στα νομίσματα κ.λ.π.
Αριστοφάνη, Όρνιθες, 301

Πηγή: http://ioannis40.blogspot.com/2009/07/blog-post_16.html

ΟΙ ΓΑΛΛΟΙ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ΤΑ "ΕΨΑΛΛΑΝ" ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΣΤΙ ΣΤΟΝ ΥΠΟΥΡΓΟ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΤΟΥΣ !

«Οἱ τὴν τῶν Ἑλλήνων γλῶτταν μανθάνοντες τῷ ἐφιστάντι ἐπὶ τῇ τῶν πολιτῶν παι­δεία χαίρειν.
Τὴν δέ σοι ἐπιστέλλομεν τὴν ἐπιστολὴν ἵνα τελευτῶν ἐθέλῃς ἄκουσαι ὧν λέγομεν. Τρίτον γὰρ ἤδη μῆνα τοῦτον ἐσπουδάκαμεν ὅπως σὲ πείθωμεν ὡς κακῶς ἔχει τὰ περὶ τῆς πενταετοῦς διδασκαλίας προβεβουλευμένα σοί.
Ἀγανακτοῦμεν δ' ὅτι ἡμεῖς μὲν λέγομεν, σῦ δ’ οὐκ ἀκούεις. Περὶ δὴ τοσούτου ποιεῖ τοὺς πολλοὺς τῶν διδασκάλων καὶ τῶν μα­θητὼν προτρέποντας σὲ πρὸς σωφροσύνην; Καὶ γὰρ ἅπαντες ὁμολογοῦσιν ὅτι καινὸς τις νόμος χρήσιμός ἐστι καὶ ἀνα­γκαῖος, σῦ δ’ ἀδίκως τὸν καιρὸν τοῦτον ἔλαβες ἵνα τοὺς πιστεύοντας σοὶ προδῷς καὶ τάς τῶν νέων ἐλπίδας διαφθείρῃς. Καὶ μὴν εἰς τοσούτον ὕβρεως ᾔκεις ὀπὸ φιλοτιμίας ὥστε δοκεῖν τοῦ ὀρθοῦ λόγου καταφρονεὶν καὶ τῆς δικαιοσύνης. Τὸ δὲ τοιοῦτον θράσος αἰσχρόν ἐστι καὶ οὐδὲν ἄλλο ἡ ὀργὰς ἡμῖν ἐμποιεῖ.
Διὸ ἀπαιτοῦμεν σὲ τὰ βεβουλευμένα ἀφέντα καὶ πᾶσιν οἱ πολὺν ἤδη χρόνον καλοῦσι σὲ εἰς λόγους ἐλθόντα μετὰ τούτων καινὸν νόμον ἐκθεῖναι, δι οὐ πᾶσι τοῖς πολίταις τὰ μέλλοντα ἀσφαλέστερα ἔσται καὶ δικαιότερα.
Ἔρρωσο».


H μετάφραση του αρχαίου κειμένου είναι η παρακάτω:


«Αυτοί που μαθαίνουν τη γλώσσα των Ελλήνων χαιρετίζουν τον υπεύθυνο για την Παιδεία των πολιτών.
Σου στέλνουμε αυτή την επιστολή μήπως, θελήσεις επιτέλους να μας ακούσεις. Τρεις μήνες τώρα πασχίζουμε να σε πείσουμε ότι είναι εσφαλμένα όσα έχεις αποφασίσει για την πενταετή διάρκεια των σπουδών, [σ.σ. ο νόμος ορίζει για πέντε χρόνια τις σπουδές στις περισσότερες σχολές!]
Είμαστε αγανακτισμένοι γιατί εμείς μιλά­με, εσύ όμως δεν ακούς. Τι άλλο πρέπει να κάνουν τόσο πολλοί καθηγητές και μαθητές για να καταφέρουν να σου βάλουν μυαλό; Και ενώ όλοι συμφωνούμε ότι ένας καινούρ­γιος νόμος και χρήσιμος είναι και αναγκαί­ος, εσύ σπατάλησες όλον αυτόν τον καιρό για να προδώσεις όσους σε πίστεψαν και να δια­ψεύσεις τις ελπίδες των νέων. Έφθασες μά­λιστα σε τέτοιο σημείο αλαζονείας, ώστε θεω­ρείς ότι μπορείς να περιφρονείς τη λογική και το δίκαιο. Το θράσος σου είναι τόσο αι­σχρό, ώστε δεν μας προκαλείς τίποτε άλλο παρά οργή.
Γι' αυτό απαιτούμε να εγκαταλείψεις όσα έχεις αποφασίσει και, αφού έρθεις σε συνομιλίες με όλους όσοι σε προσκαλούν ήδη εδώ και καιρό, να προτείνεις καινούργιο νόμο, δια του οποίου το μέλλον να είναι πιο ασφα­λές και πιο δίκαιο για όλους τους πολίτες.
Υγίαινε».


Η επιστολή απευθύνεται στον Γάλλο υπουργό Παιδείας (χωρίς "και θρησκευμάτων") κ. Ξαβιέ Νταρκός από τους φοιτητές και τους καθηγητές του Πανεπιστημίου της Σορβόνης στα τέλη Μαρτίου κι ύστερα από καταλήψεις και επέμβαση των ΜΑΤ για την επιβολή της "τάξης"(...συνηθισμένα πράγματα).


Τα αρχαία ελληνικά όπλο κατά των μαθησιακών δυσκολιών


H εκμάθηση τής Aρχαίας Eλληνικής, εκτός από μέσο διατήρησης τής γλωσσικής παράδοσης, αποτελεί όπλο κατά τής δυσλεξίας και άλλων μαθησιακών δυσκολιών, φαινόμενα που κάνουν έντονα την εμφάνισή τους τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με τα συμπεράσματα τριετούς έρευνας τού Aνοικτού Ψυχοθεραπευτικού Kέντρου και τού Iνστιτούτου Διαγνωστικής Ψυχολογίας.



Tα παιδιά που διδάσκονται μαθήματα Aρχαίων Eλληνικών αποκτούν σημαντικό πλεονέκτημα, έναντι αυτών που δεν παρακολουθούν, στην αντιγραφή σχημάτων, διάκριση γραφημάτων, μνήμη σχημάτων και εικόνων, καθώς και στη δοκιμασία συναρμολόγησης αντικειμένων, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας.

«Mαθαίναμε περισσότερα γράμματα όταν πηγαίναμε εμείς σχολείο» λέει στην «K» ο 67χρονος Γιώργος Kαραντινός, συνταξιούχος μαθηματικός, ο οποίος εξομολογείται ότι «μέχρι σήμερα εξακολουθώ να χρησιμοποιώ όλους τους τόνους και τα πνεύματα σε όλα μου τα χειρόγραφα». Παράλληλα παραδέχτηκε ότι «όταν τα παιδιά μου έπρεπε να μάθουν τη χρήση τόνων και πνευμάτων στη γλώσσα, δυσκολεύτηκαν αρκετά, ενώ εμένα μου φαινόταν περίεργη η υπερπροσπάθεια που κατέβαλλαν για να μάθουν Aρχαία Eλληνικά».

Oι σημερινοί μαθητές έρχονται σε επαφή με την Aρχαία Eλληνική γλώσσα στην πρώτη τάξη του γυμνασίου, όπου κάνουν και την πρώτη τους γνωριμία με την ψιλή, τη δασεία και την περισπωμένη. «Θα ξέραμε καλύτερα την αρχαία γλώσσα αν την μαθαίναμε από μικρότερη ηλικία, ενώ θα αποκτούσαμε καλύτερη αίσθηση της σύγχρονης γλώσσας και της ορθογραφίας» εκτιμά ο 17χρονος Γιώργος Δημητρίου, μαθητής B΄ Λυκείου, ο οποίος θέλει να σπουδάσει Φυσική.

Kαι οι δύο κάνουν λόγο για την ευκολία με την οποία μαθαίνει ένα άτομο το πολυτονικό σύστημα σε νεαρή ηλικία, ενώ η έρευνα του Aνοικτού Ψυχοθεραπευτικού Kέντρου προσθέτει ένα ακόμη στοιχείο: H εκμάθηση της ιστορικής ορθογραφίας, όπως αποδεικνύουν τα ευρήματα της μελέτης, συμβάλλει στη βελτίωση της ψυχοεκπαιδευτικής ανάπτυξης του παιδιού σε καίριους τομείς, όπως είναι οι αντιληπτικές και οπτικές ικανότητες, λειτουργίες που συνδέονται άμεσα με την εμφάνιση της δυσλεξίας.

H έρευνα πραγματοποιήθηκε σε 50 (αγόρια και κορίτσια) παιδιά ηλικίας 6 έως 9 ετών, τα οποία φοιτούσαν σε δημόσια σχολεία της Aττικής και ανήκαν σε οικογένειες με κοινό μορφωτικό και οικονομικό επίπεδο, ενώ παρακολουθούσαν παρόμοιες εξωσχολικές δραστηριότητες. Oι δύο ομάδες ήταν απόλυτα «συμβατές» μεταξύ τους, με μοναδική διαφορά ότι η μία παρακολουθούσε δύο ώρες εβδομαδιαίως μαθήματα Aρχαίων Eλληνικών. Tα παιδιά αξιολογήθηκαν πριν από την έναρξη του σχολικού έτους και μετά την ολοκλήρωσή του, και τα αποτελέσματα ήταν τα προαναφερόμενα.

Aξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι μετά την κατάργηση του πολυτονικού συστήματος, που δεν συνοδεύτηκε από καμία απολύτως επιστημονική μελέτη, καταγράφηκε μεγάλη αύξηση κρουσμάτων μαθησιακών διαταραχών.

Aλεξάνδρα Kασσίμη
«ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» 29/05/2004

Πηγή: whitewomenfront.blogspot.com

Γιώργος Ιωάννου.Ερωτήσεις για την εισαγωγή και τα συνοδευτικά κείμενα

Κάποιες βοηθητικές ερωτήσεις απόψε, για να μπορέσετε ευκολότερα να εστιάσετε σε σημεία της εισαγωγής του Γιώργου Ιωάννου ( σελ. 243 - 245 ) και στα συνοδευτικά κείμενα ( σελ. 376 - 380). Τις απορίες που θα σας δημιουργήσει η ανάγνωση θα τις κουβεντιάσουμε στην τάξη ή από τα σχόλια της ανάρτησης.

σελ. 245
1. Από πού αντλεί το υλικό με το οποίο καταρτίζει το θεματολόγιό του ο Γ. Ιωάννου;
2. Ποια άλλα στοιχεία τροφοδοτούν τα κείμενά του;
3. Τι καταγράφει σε σχέση με το χώρο και πώς λειτουργεί το εξωτερικό σκηνικό στο έργο του; 4. Ποια στοιχεία τον οδηγούν σε νέους τρόπους οργάνωσης του αφηγηματικού υλικού;
5. τι θέση έχου ο κεντρικός μύθος, τα πρόσωπα και η χρονική αλληλουχία στο έργο του;
6. Ποια η στάση του αναγνώστη απέναντι στο έργο του;





σελ. 376-7. Α. Βιστωνίτης

1.Ποιος ο χώρος και ο χρόνος των αφηγημάτων του Ιωάννου και
τι ακριβώς είναι;
2. Από τι αντλούν τη δύναμη και την αξία τους;
3. Τι είδους λογοτεχνία κάνει ο Ιωάννου και τι αποτελεί η μνήμη στο έργο του;
4. Πώς είναι ο αφηγητής και πώς η αφήγηση;
5. Ποιο είναι το κυρίαρχο στοιχείο στα έργα του Ιωάννου και τι αποτελεί το πλαίσιό του;
6. Πού έγκειται η συμβολή του λογοτεχνικού έργου του Γιώργου Ιωάννου;


σ. 377-8. Μ. Μερακλής, Α. Κοτζιάς, Β. Διοσκουρίδης

8. Πού τοποθετεί τα ατομικά περιστατικά που αφηγείται ο Ιωάννου;
9. Σε ποια χαρακτηριστικά του έργου του Ιωάννου αναφέρεται ο Α. Κοτζιάς;
10. Ποια άλλα χαρακτηριστικά προσθέτει ο Β. Διοσκουρίδης;

σελ. 378. Γ. Αράγης

11. Πώς χειρίζεται τον αφηγηματικό χρόνο ο Ιωάννου;

σελ. 379. Τ. Καζαντζής
12. Πώς είναι η Θεσσαλονίκη που αναδύεται μέσα από το έργο του Γ. Ιωάννου;

σελ. 379-80 Β. Διοσκουρίδης

13. Ποιοι οι τρόποι με τους οποίους απλώνει το λόγο του ο Ιωάννου;
14. Πώς εννοεί ο Β. Διοσκουρίδης το "εσώστροφο" στοιχείο της πεζογραφίας του
Ιωάννου;

Πηγή : logotexniakatefthinsis.blogspot.com

Δοκίμιο

ΔΟΚΙΜΙΟ
Ορισμός : Το δοκίμιο, όπως το δηλώνει και η λέξη, είναι μια δοκιμή, μια
απόπειρα για προσέγγιση και προβληματισμό πάνω σε θέματα που
απασχολούν τον άνθρωπο. Είναι μια σύντομη μελέτη που πραγματεύεται
προβλήματα φιλολογικά, φιλοσοφικά, επιστημονικά, κοινωνικά καθώς
και θέματα λογοτεχνίας.


Στόχος του δοκιμίου είναι :
�� να προβληματίσει
�� να θέσει ερωτήματα
�� να διδάξει
�� να συγκινήσει
�� να τέρψει
�� να καλλιεργήσει
Τα χαρακτηριστικά του δοκιμίου είναι :
�� Η συντομία
�� Η σαφήνεια
�� Η καλλιέπεια (πλούσια και προσεγμένη έκφραση)
�� Η διαλεκτική προσέγγιση (αντιπαραβολή θέσεων)
Είδη δοκιμίων :
Α) Αποδεικτικό δοκίμιο :
Ο συγγραφέας αποπειράται να πείσει τον αναγνώστη με τη χρήση κυρίως
επιχειρημάτων και τεκμηρίων.
Β) Στοχαστικό δοκίμιο:
Ο συγγραφέας εκθέτει τους προβληματισμούς του ακολουθώντας μια
συνειρμική πορεία σύνθεσης.
.Ακολουθούν ασκήσεις με ενδεικτικές παραγράφους δοκιμιακού τύπου από τους
θεματικούς κύκλους της Γ΄ Λυκείου

1: Να ολοκληρώσετε την παράγραφο με συνδυασμό τρόπων ανάπτυξης:
αίτιο-αποτέλεσμα και παραδείγματα. (βοηθητικές λέξεις-κλειδιά: καταναλωτική
μανία, καταπάτηση προσωπικότητας, μιμητισμός, φαίνεσθαι και όχι είναι)

Θεματική Πρόταση Ποια είναι λοιπόν τα αρνητικά του καταναλωτισμού;

2. (α) Να αναγνωρίσετε τους τρόπους ανάπτυξης της παραγράφου και τους
τρόπους πειθούς. (β) Να γράψετε τη δική σας κατακλείδα, ώστε ο συλλογισμός που
θα αναπτύξετε να είναι επαγωγικός.

Θ.Π Η οικολογική συμπεριφορά προαπαιτεί συλλογική και ατομική προσπάθεια
Κ. μέρος Συλλογική, γιατί χωρίς την αίσθηση ότι αναπνέουμε, ζούμε και απολαμβάνουμε όλοι
τον ίδιο ουρανό, δύσκολα θα ξεπεράσουμε τα μύρια τόσα προβλήματα που ταλανίζουν
τη μητέρα φύση. Ατομική, γιατί θα πρέπει να αναζητήσουμε και τις προσωπικές μας
ευθύνες, αφού οι πλείστοι από μας αδιαφορούμε επιδεικτικά έχοντας κατά νου το
γρήγορο βενζινοκίνητο αμάξι, το τριώροφο σπίτι με την τσιμεντένια αυλή ή ακόμη το
γούνινο παλτό που δεν αποκτήσαμε
Κατακλείδα.......

Περισσότερο υλικό και ασκήσεις μπορείτε να βρείτε στο link που ακολουθεί: http://www.schools.ac.cy/eyliko/mesi/themata/nea_ellinika/pdf/nea_ellinika/lykeiou/dokimio_orismos_askisis_clyk.pdf

Πηγή : Υπουργείο Παιδείας Κύπρου
Τρίτη 26 Ιανουαρίου 2010

Αντιγόνη Σοφοκλή


Επιτέλους κατάφερα να βρώ στο διαδίκτυο μια αξιόλογη παράσταση του κειμένου που διδάσκεστε και νομίζω οτι σας αρέσει αρκετά..

Αντιγόνη (2002)
Σκηνή: Εθνικό Θέατρο: Κεντρική Σκηνή
Έργο: Αντιγόνη
Συγγραφέας: Σοφοκλής
Μετάφραση: Νίκος Παναγιωτόπουλος
Σκηνοθεσία: Νικαίτη Κοντούρη
Διανομή
Αντιγόνη [arrow] Λυδία Κονιόρδου
Ισμήνη [arrow] Μαρία Κατσιαδάκη
Κρέων [arrow] Σοφοκλής Πέππας
Φύλακας [arrow] Κώστας Τριανταφυλλόπουλος
Αίμων [arrow] Νίκος Αρβανίτης
Τειρεσίας [arrow] Κοσμάς Φοντούκης
Άγγελος [arrow] Θεμιστοκλής Πάνου
Ευρυδίκη [arrow] Μιράντα Ζαφειροπούλου
Εξάγγελος [arrow] Θόδωρος Κατσαφάδος

Για να δείτε την παράσταση κάντε κλίκ εδώ


Η δήλωση του Σεφέρη

Ὁ Γιῶργος Σεφέρης στὰ πρῶτα χρόνια τῆς δικτατορίας εἶχε ἐπιλέξει τὴ σιωπὴ καὶ τὴν ἄρνηση νὰ δημοσιεύσει δουλειά του στὴν Ἑλλάδα. Στὶς 28 Μαρτίου τοῦ 1969, δυὸ χρόνια πρὶν τὸ θάνατό του, ἀποφασίζει νὰ μιλήσει γιὰ πρώτη φορὰ δημόσια καὶ νὰ καταγγείλει τὴ Δικτατορία. Ἡ δήλωσή του στὸ BBC ἔκανε τεράστια αἴσθηση στὴν Ἑλλάδα καὶ τὸ ἐξωτερικὸ καὶ ἔδωσε δύναμη καὶ ἐλπίδα στὸ ἀντιδικτατορικὸ κίνημα.






Δευτέρα 25 Ιανουαρίου 2010

Νίκος Εγγονόπουλος "Ποίηση 1948" & Μανόλης Αναγνωστάκης "Στον Νίκο Ε...1949"



Κ. Μπαλάσκας, Νεοελληνική Ποίηση, Κείμενα, Ερμηνεία, Θεωρία, εκδ. Επικαιρότητα, 1980




Η ποιήτρια ΚΙΚΗ ΔΗΜΟΥΛΑ

Η ώριμη ποίηση της Κικής Δημουλά μετατόπισε τον νεοελληνικό ποιητικό λόγο σε μια καινούργια διάσταση γραφής. Βιώνοντας το δράμα της υπαρξιακής διάλυσης του μεταπολεμικού ανθρώπου και ταυτόχρονα το αδιέξοδο ενός κόσμου που έχει χάσει το χάρισμα της πίστης, η ποίησή της χαρτογράφησε ένα κόσμο χωρίς βεβαιότητες και εστίες, έναν κόσμο μέσα στον οποίο ο ποιητής για να υπάρξει έπρεπε να καταδυθεί στις θεμελιακές δυνάμεις της δημιουργικής πράξης και να παρέμβει καθοριστικά στην λογική τους.
Έτσι η γραφή της Δημουλά έστρεψε την γραμματική της ελληνικής γλώσσας εναντίον της σημασίας των λέξεων της, επιχειρώντας να ενδυναμώσει το συγκινησιακό απόθεμα του στίχου μέσα από την έκπληξη και τον αιφνιδιασμό. Όλοι οι στίχοι της υπαινίσσονται την στερεότητα ενός κόσμου που δεν τον βλέπουν τα μάτια αλλά που φανερώνεται ακέραιος μέσα από την φαντασιακή ανασυγκρότησή του εντός του ποιήματος ως οργανικού συνόλου. Με την ποίηση της Δημουλά η διάσταση του αίονης και του αδόκητου κατέστη ενεργός παράγοντας ποιητικής συγκίνησης στην γλώσσα μας.



Η ποίησή της αναπτύσσει την θεματική της απουσίας και της λήθης σαν ένα μετατοπιζόμενο καλειδοσκόπιο, όπου τα χρώματα και τα σχήματα διαλύονται και συγχέονται το ένα μέσα στο άλλο για να ανασυνταχθούν σε μια κρυφή αρμονία και τάξη.
Η ποίηση της Δημουλά μεταβάλλει αγιαστικά την ρευστότητα σε πορεία μετουσιωτική: το σύμπαν ξαναγίνεται κόσμος, η αγωνία μεταμορφώνεται σε αδημονία, η απουσία εμφανίζεται ως πλήρωμα χρόνου. Η γλώσσα της ποιήτριας διασπά τους εθισμούς και καταργεί τις βεβαιότητες μιας ρομαντικής παράδοσης που δεν βλέπει τον χαμένο χρόνο ως διαρκή και ενεργό παρουσία. Μέσα από τους στίχους της ο προσωπικός χρόνος γεννιέται εκ νέου και κερδίζεται για πάντα ως συλλογική εμπειρία και πρισματική εικόνα. Η ποίησή της μέσα από τα σκύβαλα του Ηράκλειτου αρθρώνει τον κάλλιστο κόσμο μιας προσωπικής οντολογίας και τον καθιστά αισθησιακή ύλη και αισθητικό φαινόμενο.
Για την Δημουλά η σιωπή, η αποδημία, η ελαχιστότης εισέρχονται μέσα στην γλώσσα για να διαλύσουν την συνοχή μιας λογικής που δεν μπορεί να αποκρυπτογραφήσει το μήνυμά τους. Μέσα τους η ποιήτρια ανακαλύπτει υπαρξιακές διαστάσεις που λανθάνουν στην εμπειρία αλλά που το μυαλό , σκοτισμένο από την ορθολογιστική ζάλη, αρνείται να τις αποδεχθεί. Αυτός είναι και ο σκοπός της ποίησής της: να δημιουργήσει τον χώρο όπου θα πραγματοποιηθούν τα επιφάνεια του κάλλιστου κόσμου. Κάθε της ποίημα αποτυπώνει και εντοπίζει διαστάσεις αυτού του αναμενόμενου κόσμου μέσα στην πολυμορφία και την απροσδιόριστη τάξη του.
Για τούτο και κάθε ποίημα υπονομεύει την επικράτεια της σιωπής, κάθε λέξη καταργεί το κράτος του ζόφου. Η ποιήτρια θέλει να φέρει στο φως της όρασης τις κινητήριες δυνάμεις της ψυχής - όχι το φροϋδικό υποσυνείδητο των καταπιεσμένων επιθυμιών αλλά το χώρο του id, της σκοτεινής Περσεφόνης που ανήκει σε καθέναν από τους θνητούς και βασιλεύει μέσα στον προσωπικό μας άδη: μια προσωπική άνοιξη, διάνοιξη στην πολυμορφία. Κάθε ποίημα λοιπόν της Δημουλά είναι μια νέκυια, μια ανάκληση νεκρών μέσα από την κατονομοσία της απούσας αίσθησης που άφησαν πίσω τους· και κάθε όνομα ουσιουργεί στους στίχους της, πλάθει ουσία και ενέργεια σώμα, λόγο και ανθρώπινη ζεστασιά.
Για την Δημουλά τα πάντα ζουν σε μια πολυεπίπεδη ταυτοχρονία, μέσα στον χρόνο της μνήμης όπου δεν υπάρχει διάκριση στιγμών αλλά όλα ταυτίζονται απόλυτα και απελευθερώνονται λυτρωτικά μέσα από το δέος της μνήμης. Γιατί αυτό το πρωταρχικό συναίσθημα κυριαρχεί στο έργο της: δέος μπροστά στον χαμό και την διάλυση, στον χρόνο και τη φυγή, δέος μπροστά στην δύναμη της γλώσσας να ανασταίνει και να αποκαθιστά στην ευκρινέστερη ακεραιότητά τους όσα έχουν σβήσει και απομακρυνθεί.
Εν ολίγοις, η ποίηση της Δημουλά εικονογραφεί την αποκατάσταση συμμετρικών αναλογιών μεταξύ μνήμης και πραγμάτων, μεταξύ ανθρώπων και χώρου, βλέπει ττέλος μέσα στην φθορά μιαν πρόγευση μετουσίωσης, την διάρκεια που χαρίζει στο χάος και την σύγχυση της ιστορίας ή λυτρωτική παρέμβαση της γλώσσας.
Βρασίδας Καραλής
Επίκουρος Καθηγητής,
Πανεπιστήμιο Σίδνεϋ



Τι έγραψε ο Τύπος για τα βιβλία της
ΚΙΚΗΣ ΔΗΜΟΥΛΑ
(αποσπάσματα από κριτικές)

Χαίρε ποτέ, Αθήνα, Στιγμή, 1988
Σελ. 89. ISBN: 960-269-143-3.

Δεν συμβαίνει συχνά να συναντά κανείς ένα ποιητικό σύμπαν που να του προκαλεί σπάνιες συγκινησιακές φορτίσεις και κορυφώσεις. Ακριβώς γιατί δεν συμβαίνει και στους ποιητές συχνά να φτάνουν σε ύψη ποιητικής δημιουργίας. Αυτές οι φορές είναι ανεπανάληπτες, γι' αυτό, όταν εμφανίζονται, πρέπει να χαιρετίζονται αναλόγως. Μ' ένα τέτοιο ποιητικό σύμπαν μας εκοινώνησε τις τελευταίες ημέρες του '88 η Κική Δημουλά. Δεν είναι βεβαίως η πρώτη φορά που η ποιήτρια συγκινεί και απογειώνει με την ποίησή της. Από τις πλέον άξιες, η μέχρι σήμερα ποιητική της προσφορά. Ωστόσο με το τελευταίο της βιβλίο, που φέρει τον λαλίστατο, για ό,τι σημαίνει, τίτλο "ΧΑΙΡΕ ΠΟΤΕ" η Κική Δημουλά αγγίζει μια σπάνια κορύφωση της ποιητικής της δημιουργίας…
Το ποιητικό θαύμα της Κικής Δημουλά είναι ακριβώς το ότι το οδυνηρό και βαθύτατο βίωμά της ανάγεται σε συνολική, γεμάτη σοφία ενατένιση της τελικής πράξης της ανθρώπινης ζωής. Θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κανείς την ποίηση του τελευταίου βιβλίου της Κικής Δημουλά ως ποίηση των άλλων όψεων που ορίζονται από τις συνιστώσες του χρόνου, του θανάτου, της απουσίας. Η Δημουλά όχι μόνον βλέπει αυτές τις όψεις, τις αθέατες, τόσο όμως παρούσες στην πεπερασμένη ανθρώπινη καθημερινότητα αλλά δεν διστάζει να τις απογυμνώσει εντελώς από κάθε μύθο και να τις σαρκάσει αυτοσαρκαζόμενη ταυτόχρονα…

Έλενα Χουζούρη
Ποιήτρια, κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. Η ΑΥΓΗ, 29-1-1989


Στις προφυλακές της προχωρημένης σύγχρονης ποίησής μας, η Κική Δημουλά, ποιήτρια εξαιρετική, έχει από χρόνια τώρα αγγίξει τις κορυφογραμμές στα ποιητικά μας υψίπεδα. Το καινούργιο ποιητικό επίτευγμά της: "Χαίρε ποτέ", αποτελεί ουσιαστικά αισθητικό ανάδοσμαπένθους από την απώλεια του συντρόφου της ποιητή 'Αθου Δημουλά…

Στο "Χαίρε ποτέ" και τα 49 ποιήματα, εμπνευσμένα, συγκεντρωτικά και αλληλοσυνεχόμενα το ένα με το άλλο, αποδίδουν μιαν αδιάπτωτη δημιουργική φαντασία προξενώντας εκπλήξεις ουσίας βιωματικής και λεκτικών συνειρμών, που καθηλώνουν υπαρξιακά δεδομένα σε αδιάπτωτο οίστρο. Ποίηση φαινομενικά και για τους αγνοούντες "υπερρεαλιστική", που όμως δεν είναι, γιατί συμπορεύεται με την ουσία των πραγμάτων, υπερβαίνοντας την κάθε τυχαιότητα με την αλήθεια ενός ευρηματικού οραματισμού. Όαση ποιητικού επιτεύγματος στη στασιμότητα, πλην μετρημένων εξαιρέσεων, των τελευταίων καιρών…

Το "Χαίρε ποτέ" εκφράζει με επιτυχία τη "μυστική" σημασία των λέξεων, των φράσεων και των συνδυασμών τους και αποδίδονται με δικό της ύφος και ήθος. Την αντιχαιρετούμε κι εμείς, για την αισθητική συγκίνηση που χαρίζει με συμβάντα χωρίς αισθηματολογίες, με ένα "Χαίρε πάντα" Δημουλά, για την άξια πρωτόφαντη ποίησή της.

Γιωργής Κότσιρας
Περιοδικό ΕΥΘΥΝΗ, Νο 210, Ιούνιος 1989


Η Εφηβεία της λήθης, Αθήνα,
Στιγμή, 1994 Σελ. 116 ΙSBN: 960-269-012-7.

…Her subjects, her landscapes, and her poetic "strategies" make Dimoula a close relative of the Polish poet Wislawa Szymobrska (the 1996 Nobel Laureate). With life-sustaining words, they both belong to the chorus of leading European poets on the eve of the twenty - first century; they manage to extract a fragrant oil out of the most ordinary human experiences, expressed with the most unpretentious language. Sixty years ago poets considered themselves the prophetic voices of their nations. Dimoula simply attempts to decipher the inscriptions of "the branches' movements [on] the scattered spring breeze" and she majestically achieves it, for the breeze's sake and for our bliss.

Anna Stavrakopoulou
Περιοδικό Hourvard Review.


Εφηβεία της λήθης

… Η εφηβεία της ληθης, πράγματι, αποτελεί εποχή εφηβείας, όπου τίποτε δεν έχει ολοκληρωτικά διαμορφωθεί. Το παρελθόν απ' όπου αφορμάται η ποίηση της Κ. Δημουλά εν ωθείται από το παρόν προς την περιοχή της λήθης, αντιθέτως γίνεται ζωντανό παρόν, η αιτία δημιουργίας του έργου…
Κυρίαρχα θέματα του έργου είναι ο χρόνος και ο θάνατος. Αυτά συνδέονται, όπως προαναφέραμε, με την προσωπική ζωή της ποιήτριας ασφαλώς τα σήματα της αντιστοιχίας πραγματικού και ποιητικού βίου είναι πάρα πολλά και αναγνωρίσιμα από τον αναγνώστη σε κάθε σημείο του έργου.
Με ανανεωμένη έκφραση που πολλές φορές μας παραδειγματίζει στο κείμενο εξαιρετικούς ποιητικούς νεολογισμούς με χρήση ποικιλότροπων μεταφορών και μετωνυμιών, η ποιήτρια δημιουργεί νέα σημαίνοντα που μορφοποιούν τον κόσμο της ονειρικής φαντασίας της και περιγράφουν τα αλληλεμπλεκόμενα θέματα του χρόνου και του θανάτου…
Αυτά που ο αναγνώστης απολαμβάνει, τελικά, από την ανάγνωση του έργου είναι η γνήσια ποιητική δημιουργία ου αναφέρεται στον άνθρωπο και την υπόστασή του, το θαυμάσιο ποιητικό ιδιόλεκτο με ανανεωμένη έκφραση υψηλού λυρισμού, η αριστοτεχνική οικειότητα χαμηλών τόνων και η ποικιλία ρυθμών που σηματοδοτούν, όπως οι λέξεις και οι φράσεις, τη ανθρώπινη δύναμη και αλήθεια που κρύβει η πραγματική ζωή, όταν είναι γνήσια και αυθεντική, καθώς μετουσιώνεται σε τέχνη.

Αλέξανδρος Ν. Ακριτόπουλος
Εφημ. Η ΑΥΓΗ, 6-1-1995


…Η ποίηση της Δημουλά δεν παρακολουθεί και δεν παρατηρεί μια καθορισμένη πραγματικότητα η γλώσσα της αντίθετα είναι μέρος αυτής της πραγματικότητας, είναι μια αναγέννηση του υλικού στοιχείου μέσω της μνήμης στο χώρο της πληρότητας και της ολοκλήρωσής του. Η ύλη για τη Δημουλά δεν είναι κάτι εξωτερικό και ξένο προς την ανθρώπινη ψυχή, αλλά το μίγμα των εμπειριών μας που μέσα μας αποκτά τη διάσταση της πληρότητάς του, η ποίηση τελειώνει και συμπληρώνει την ωραιότητα των μορφών, συμβάλλοντας στην ανάδυση αυτής της αόρατης ποιότητας του λόγου που μόνο η ποίηση συμβάλλει στην πραγμάτωσή της. Η Δημουλά προσδίδει στο υλικό την πληρότητά του μέσω της αισθητικής της γλώσσας, και εδώ ακριβώς βρίσκεται το αποκαλυπτικό στοιχείο της ποίησής της και το ρηξικέλευθο στοιχείο της ποιητικής της…

Βρασίδας Καραλής
Επικ. καθηγητής Παν/μίου Σίδνεϊ
Περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ Νο 356, Οκτώβριος 1995


Η εφηβεία της λήθης

…Τα ποιήματα της Δημουλά - που η έκδηλη αφηγηματικότητά τους σχεδόν σου επιβάλλει να τα διαβάσεις φωναχτά, ώστε να γευτείς τη χαρά της συνομιλίας, και να τα εισπράξεις ακέραια από δύο οδούς, την όραση, και την ακοή - απευθύνονται στον κόσμο των αισθημάτων του αναγνώστη, παρότι τα ίδια έχουν δουλευτεί ξανά και ξανά από έναν νου σθεναρό, έναν νου που καιροφυλακτεί για να μην ξεφύγει ανερμήνευτο το βίωμα ή ανεπεξέργαστο το κινούν αίσθημα…
Στην νέα συλλογή της Κικής Δημουλά, την "Εφηβεία της λήθης", με θαυμάσια ποιήματα και σίγουρο βάδισμα, έρχεται να επαληθεύσει την ποιητική της δύναμη και να δεθεί, ήδη δια του τίτλου, με το παρελθόν αφού το ζεύγος μνήμη-λήθη κρατάει τη θέση του κέντρου σε μια ποίηση που "επιμένει να θυμάται" επιμένει να αρδεύεται από μια μνήμη διηνεκώς έφηβη…

Παντελής Μπουκάλας
Ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 20-12-1994


Ενός λεπτού μαζί, Αθήνα, Ίκαρος, 1998
Σελ. 66 ISBN: 960-7721-37-3

Ενός λεπτού μαζί, της νοσταλγίας. Αλλά και ενός λεπτού σιγή στο ποιητικό φαινόμενο που ακούει στο όνομα: Κική Δημουλά. Οργανώνει και κινητοποιεί τα δυσαρμονικά συναισθήματα και τις εικόνες του εαυτού με μια εννοιακή σύλληψη που τη διαφοροποιεί και την ανάγει σε μέτρο. Διαθέτει τόσες λειτουργίες το γλωσσικό της σύστημα που σε εκπλήσσει…
Νοήματα που ευωδιάζουν και πόνος που ξεχειλίζει. Η απτότητά τους ξεπερνάει τις αντοχές. Κι έπειτα, χάρις στην ποιήτρια, ένα πλήθος γεγονότων γίνονται καταστάσεις οικείες, ενώ λειτουργικά είναι για τον αναγνώστη ανύπαρκτες…

Δήμητρα Παυλάκου
Δημοσιογράφος
Εφημ. Η ΑΥΓΗ, 25-12-1998

ενός λεπτού μαζί

…Ο τίτλος, και πάλι, του βιβλίου υποδεικνύει τον άξονα και την ηθική του ιστορούμενου κόσμου: "το μαζί" το "συν", η ευφορία, ο πολλαπλασιασμός, ο εορτασμός της ψυχής, είναι ληξιπρόθεσμος, οριακός, ενός λεπτού επικράτεια, ενός λεπτού σύμπαν - αλλά σύμπαν. Γιατί πάνω ακριβώς στο σύνορο του (ζωτικού) ενός λεπτού, αν όχι ήδη από μέσα, καιροφυλακτεί το τέλος, η διάλυση, η ματαιότητα, ο θάνατος. Ο χρόνος - θεμελιώδης γνώση του ανθρώπου αυτή - είναι πάντα με το μέρος του: η: "Δεν είναι λέξη ο καιρός. Είναι / ο κακοήθης όγκος της στιγμής"…

Παντελής Μπουκάλας
Ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 10-11-1998


Ήχος απομακρύνσεων, Αθήνα, Ίκαρος,
2001 Σελ. 84. ISBN: 960-772-166-7

Κλείνοντας τη συλλογή Ήχος απομακρύνσεων, της Κικής Δημουλά, θα ήταν μάλλον αφύσικο να μην παραξενευτώ, αναλογιζόμενος ότι δεν είχα συναντήσει, σ' αυτήν, τη λέξη φωτογραφία παρά ΄μόνο δύο φορές και μάλιστα όχι φορτισμένη όπως και όσο άλλοτε. Μιλώ γι' αυτό το τόσο γνώριμο, στην ποίησή της, στοιχείο, με το τόσο πολυσήμαντο και ποιητικά δραστικότατο φορτίο, που το πληροφοριακό, αλλά και το συναισθηματικό του εκτόπισμα επέδρασε καταλυτικά στη δημιουργία ευφρόσυνων αισθητικών καταστάσεων. Αυτό το σταθερό άνοιγμα προς το παρελθόν, στο αμετακίνητο πλαίσιο του οποίου περικλείονταν πρόσωπα μόνα ή συμπλέγματα προσώπων, μ' επάνω τους χαραγμένες τις διαθέσεις της στιγμής, σε στάσεις λησμονημένες ή ζηλότυπα φυλαγμένες στη μνήμη, τοπία και τόποι, όλα άρρηκτα δεμένα με μια ζωή που δεν χάθηκε, αλλά συρρικνώθηκε εντός της…
Η Κική Δημουλά διατηρεί ακόμα το γοητευτικά ιδιότυπο παγανισμό της, ο οποίος της επιτρέπει να συνομιλεί απ' ευθείας άλλοτε με το επέκεινα και άλλοτε με τον Χριστό και, το κυριότερο, εξακολουθεί να ταπεινώνεται και να ανυψώνεται όπως της το επιτάσσει ο "αιφνίδιος" η α "αποχρών" λόγος, αναπτύσσοντας μια δική της μεταφυσική, χωρίς προφανή στοιχεία μυστικότητας και ερήμην του ουρανού.

Κώστας Γ. Παπαγεωργίου
Ποιητής, πεζογράφος, κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 29-6-2001


"Όσο ικανότερος είναι ο καλλιτέχνης", έλεγε ο Τ.Σ. Ελιοτ, "τόσο πιο απόλυτα θα διαχωρίζονται μέσα του ο άνθρωπος που πάσχει και η διάνοια που δημιουργεί, τόσο τελειότερα η διάνοιά του θα αφομοιώσει και θα μεταστοιχειώσει το υλικό της, δηλαδή τα πάθη". Από τη μεταπολεμική μας ποίηση δεν γνωρίζω άλλη γραφή εκτός από αυτήν της Κικής Δημουλά που να παρουσιάζει τόσο ανάγλυφα αυτόν τον εσωτερικό διαχωρισμό…

Νίκος Δαββέτας
Ποιητής
Εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 15-11-1998

ΠΗΓΗ: http://www.greece2001.gr/writers/KikiDimoula.html
Παρασκευή 22 Ιανουαρίου 2010

Ο Σεφέρης και η πρώτη μεταπολεμική γενιά

27 Φεβρουαρίου 2000
της Δ. Μεντη

Η νεανική ηλικία των ποιητών της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς συνδέθηκε με την ανάγνωση της σεφερικής ποίησης, μέσω της οποίας οι περισσότεροι ήρθαν σε επαφή με τον μοντερνισμό. «Κι η ικανοποίηση ήταν μεγάλη καθώς ανακαλύπταμε τους καινούργιους εκφραστικούς τρόπους, εμείς που από τα μικράτα μας είχαμε τραφεί με τον παραδοσιακό στίχο και τους τρόπους του» ομολογεί το 1986 ο Κλείτος Κύρου. Παρά τη θετική σε γενικές γραμμές υποδοχή της σεφερικής ποίησης, δεν είναι λίγες οι φορές που μεταπολεμικοί ποιητές εξέφρασαν ζωηρές επιφυλάξεις τόσο για την πρόθεση του Σεφέρη «να ισολογίσει μορφές του παρελθόντος προς το παρόν, να στοιχήσει την ελληνικότητα προς τη σύγχρονη Ευρώπη» (Γιάννης Δάλλας, 1961) όσο και για την «ακαδημαϊκή» πρόσληψη του έργου του από τη φιλολογική κριτική (Νάνος Βαλαωρίτης, 1986).


Μολονότι ευάριθμοι μεταπολεμικοί ποιητές έλκουν την καταγωγή τους από τον Σεφέρη σε επίπεδο ιδεολογίας και ποιητικής, η ευρύτερη απήχηση του νομπελίστα ποιητή ήταν καθολική και αδιαμφισβήτητη. Ανάμεσα στους λίγους μεταπολεμικούς ποιητές που φανερώνουν άμεσα τη σεφερική τους επίδραση συγκαταλέγεται κύρια ο Θεόφιλος Φραγκόπουλος και μερικότερα ο Γιώργης Παυλόπουλος, ο οποίος σε συνεργασία με τον Τάκη Σινόπουλο πειραματιζόταν γράφοντας ποιήματα με σεφερικό τρόπο, όπως λ.χ. το ποίημα «Αδης» που ο Σινόπουλος συμπεριέλαβε στην πρώτη ποιητική συλλογή του (Μεταίχμιο, 1951). Αμφιλεγόμενη σε προσωπικό επίπεδο, αλλά συγχρόνως βαθιά δημιουργική στους τομείς της ποίησης και της λογοτεχνικής κριτικής αποδείχθηκε η σχέση του Σινόπουλου με τον σεφερικό λόγο. Και αυτό γιατί ο Σινόπουλος, αφού κατάφερε να ξεπεράσει την ποιητική του μαθητεία στον Σεφέρη και απομακρύνθηκε από τα εξωτερικά γνωρίσματα, έχοντας όμως αφομοιώσει τον σεφερικό τόνο, έγραψε ορισμένα από τα καλύτερα ποιήματα της ώριμης περιόδου του. Απόδειξη της δημιουργικής σχέσης του με τη σεφερική ποίηση αποτελούν οι στίχοι του Νεκρόδειπνου (1972): «κι όπως κρατούσα το χαρτί και το μολύβι στο χέρι μου, αρχίζοντας από τη φράση "μεγάλο μαύρο φως" / Το χέρι μου έγραφε αυτό το ποίημα», χαραγμένοι στα ίχνη από το «Αγγελικό και μαύρο φως» της Κίχλης (1947) του Σεφέρη.

Αναγνωστάκης και Κατσαρός

Αρκετοί αριστεροί πολιτικοί ποιητές παρακολουθούν συστηματικά και δείχνουν αισθητή προτίμηση στη γλώσσα και στους εκφραστικούς τρόπους της σεφερικής ποίησης. Οσο και αν η ιδεολογική τους οπτική θέλει την ποίηση συνδεδεμένη με την κοινωνική λειτουργία, εκείνοι φαίνεται ότι μακροπρόθεσμα αφομοιώνουν πολλά από τα συστατικά γνωρίσματα της σεφερικής ποίησης. Δεν είναι τυχαίο, π.χ., το γεγονός ότι ο Θανάσης Κωσταβάρας συνδιαλέγεται με σεφερικούς στίχους για να εκφράσει ένα από τα κυρίαρχα συναισθήματα της ελληνικής μεταπολεμικής ποίησης, την αγωνία του «επιζώντος»: «Θα 'ρθει μια μέρα που θα μπορέσουμε να τους δώσουμε τη γαλήνη; / Θα μπορέσουμε και μεις και κείνοι καθώς είπε κι ο ποιητής/ να ησυχάσουμε κάποτε; / Θα μπορέσουμε να πεθάνουμε κανονικά;» («Ο μακρινός δρόμος», 1963). Αρρητη και υπαινικτική, η ποιητική απήχηση του Σεφέρη είναι διάχυτη στα περισσότερα ποιήματα των Εποχών 2, 3 (1948-1951) του Μανόλη Αναγνωστάκη και στην Εκατόνησο (1971) του Πάνου Θασίτη. Η απήχηση αυτή εντοπίζεται κυρίως στους εκφραστικούς τρόπους, στη γλώσσα, στους συμβολισμούς, αλλά και στον νηφάλιο κοινωνικό προβληματισμό, όπως βλέπουμε, π.χ., στον στίχο του Αναγνωστάκη: «Κι αν σκέφτομαι είναι γιατί η συνήθεια είναι πιο προσιτή από την τύψη» («Η αγάπη είναι ο φόβος...»), που ανακαλεί στη μνήμη μας τους στίχους του Σεφέρη: «Κι α σου μιλώ με παραμύθια και παραβολές / είναι γιατί τ' ακούς γλυκότερα» («Τελευταίος σταθμός»). Σχεδόν πάντα όμως οι μεταπολεμικοί ποιητές φροντίζουν να κρατούν τις αποστάσεις τους στον ευαίσθητο τομέα της ιδεολογίας, καθώς τα περισσότερα ποιήματά τους διεκδικούν μαχητικό ρόλο ιδεολογικής παρέμβασης και αντιστρατεύονται τον ελπηνορικό τύπο ανθρώπου. Αντίθετα στην παθητικότητα του ανθρώπου «που πηγαίνει κλαίγοντας» στο ποίημα «Αφήγηση» (1940) του Σεφέρη, ο Δάλλας επιμένει σε αντισυμβατικές μορφές δράσης: «Εκείνος πήγαινε σφυρίζοντας κάτω απ' την κάννη των πολυβόλων» (Ανατομία, 1971). Στο ίδιο μήκος κύματος ο Μιχάλης Κατσαρός βάλλει ειρωνικά κατά του προσωπείου «Στράτης Θαλασσινός» του Σεφέρη, το οποίο αντιπαραβάλλει με τον «Φώτιο», δυναμικό δικό του προσωπείο: «Φυσικά ήταν ο Φώτιος Σταματόπουλος / όχι σαν τον Στράτη Θαλασσινό / του Γεωργίου Σεφέρη / κάποιο άλλο μάτι φοβερό» («Φώτιος», 1980).

Η άρνηση προς τους πατέρες

Μία ακόμη ενδιαφέρουσα παράμετρος της ποιητικής πρόσληψης του Σεφέρη είναι η ειρωνεία, την οποία οι μεταπολεμικοί ποιητές πολλές φορές επιστρατεύουν για να εκφράσουν κύρια την ιδεολογική και, εμμεσότερα, την αισθητική τους αμφισβήτηση. Λεπτές αποχρώσεις ειρωνείας και υποδόρια σατιρική διάθεση στο λυρικό ποίημα του Νίκου Καρούζου «Στην Ασίνη οι πορτοκαλιές» (1961), αναδεικνύουν τη διαφορά βλέμματος ανάμεσα στους δύο ποιητές. Στο σεφερικό σκηνικό του κάστρου της Ασίνης «με τ' αρχαία μνημεία και τη σύγχρονη θλίψη» ο Καρούζος αντιπαραθέτει την εαρινή Ασίνη, μέσα στο ζωικό σφρίγος της οποίας η αναζήτηση του αλλοτινού βασιλιά καταντά γραφική: «Ποιον βασιλέα ζητούσες απ' την ερημιά / τι έψαχνες με τα δάχτυλα εδώ / στα ηλιοκαμένα τείχη καλέ γεωργέ;». Ορισμένες πάλι φορές ο σατιρικός τόνος γίνεται αμεσότερος, αγγίζοντας τα όρια της παρωδίας. Με αυτό το πνεύμα το δίστιχο «Argumentum» (1983) του Θασίτη: «Πρωί βράδυ βουρτσίζει τα δόντια του. / Αυτό, τον πείθει πως ζει», διαλέγεται με το δίστιχο ποίημα του Σεφέρη: «Το ζεστό νερό μού θυμίζει κάθε πρωί / πως δεν έχω τίποτε άλλο ζωντανό κοντά μου» (1940). Αντίθετα με το χιουμοριστικό σχόλιο του Θασίτη, ο Δάλλας στο πεζόμορφο ποίημα «Ο κύριος ΡΥΑΡΕΞ (περιδιάβαση)» σκιαγραφεί μια καρικατούρα του διπλωμάτη ποιητή και του φιλολογικού επιμελητή του Γ.Π. Σαββίδη: «Τότε τον είδα ν' αλαργεύει από τη βίλλα των θαυμάτων και τον γνώρισα. Ηταν τω όντι ο γνωστός μας διπλωμάτης κύριος Ρυαρέξ και πίσω του ο πιστός του υπογραμματέας με μια μούρη σαν μπουλντόκ που μετακόμισε από την πληκτική μας αποικία οριστικά εξαντλημένος από τόση ονειροφαντασία κι έμπνευση» (Αποθέτης, 1993). Το κείμενο του Δάλλα, με αφορμή το ποίημα «Στα περίχωρα της Κερύνειας» (1955), ασκεί έντονη κριτική στην απολιτική ποιητική στάση του Σεφέρη, γιατί, αν και η ποιητική συλλογή Ημερολόγιο καταστρώματος Γ' είναι αφιερωμένη στην Κύπρο, δεν γίνεται η παραμικρή νύξη για τα σύγχρονά της κοινωνικοπολιτικά προβλήματα.

Οι μεταπολεμικοί ποιητές έδρεψαν τους καρπούς του νεωτερικού λόγου μέσα από την ποίηση του Σεφέρη και αφομοίωσαν επιλεκτικά όσα διδάγματα τους πρόσφερε το έργο του πρόγονου ποιητή. Ως διάδοχη δυναμική γενιά εκδήλωσαν σε πολλούς τομείς την άρνησή τους στους πατέρες, αναζήτησαν και βρήκαν σε άλλους προπάτορες τις βαθύτερες πνευματικές τους συγγένειες. Η ποίηση του Κ. Γ. Καρυωτάκη και η ποίηση του Κ. Π. Καβάφη στάθηκαν για τους περισσότερους δίαυλος επικοινωνίας με την παράδοση, πρότυπο και αντικείμενο μαθητείας. Αντίθετα η πολυπραγμοσύνη του συγγραφικού έργου (δοκίμιο, πεζά κείμενα, ημερολόγιο κ.ά.) του Σεφέρη λειτούργησε ως «βάρος περιττό». Τόσο οι κοινωνικές επιταγές της μεταπολεμικής εποχής όσο και η ιδιοσυγκρασία της πλειονότητας των μεταπολεμικών ποιητών συνέβαλαν στην υποτίμηση του ρόλου του poeta doctus. Η υποτίμηση αυτή αφορούσε πρώτιστα τον Σεφέρη όχι μόνο γιατί έχαιρε μεγάλης ακαδημαϊκής προβολής, αλλά και γιατί οι μεταπολεμικοί ποιητές σε μεγάλο βαθμό σχημάτισαν την, μάλλον δικαιολογημένη, εντύπωση ότι αυτού του τύπου οι πνευματικές επικυριαρχίες επισκίαζαν τη δική τους ποιητική κατάθεση στα ελληνικά γράμματα.

Η κυρία Δώρα Μέντη είναι διδάκτωρ της Νεοελληνικής Φιλολογίας.

Πηγή: www.tovima.gr

Αντικλείδια για τα "Αντικλείδια", του Γιώργη Παυλόπουλου.


(Τα αντικλείδια)



Διαβάζοντας τα "Αντικλείδια" του Παυλόπουλου συλλογιζόμαστε: τι κρύβει αυτή η πόρτα που μοιάζει ανοιχτή αλλά δεν αφήνει κανένα να δρασκελίσει;Τι υπάρχει πίσω της, που ασκεί τόση γοητεία; Τι είναι αυτό που οι ποιητές από καταβολής του κόσμου αναζητούν και, σύμφωνα με τον ποιητή, δε θα το βρουν ποτέ; Και τα αντικλείδια; Τι καταφέρνουν;Τι ξεκλειδώνουν αυτά;
Αν κι οι ερμηνείες αποτελούν, όπως κι ο ίδιος ο Παυλόπουλος δέχεται, προσωπικές προσεγγίσεις που δεν μπορούν να διεκδικούν την απόλυτη αλήθεια, ας διαβάσουμε τι δήλωνε σε μια συνέντευξή του στη Λ.Σ. Αρμυριώτη, δυο χρόνια πριν ( περ. Ύφος, 7.1.08). Μέσα από τις απαντήσεις του θα μπορέσουμε να καταλάβουμε πολύ καλύτερα τη σκέψη του σε σχέση με τις έννοιες και τα θέματα τα οποία τον απασχολούν στο ποίημά του "Αντικλείδια". Ας δούμε, λοιπόν, κάποια αποσπάσματα:

Στην εισήγηση σας κατά την έναρξη της προς τιμήν σας ποιητικής βραδιάς, αναφερθήκατε μεταξύ άλλων και σε ορισμένα λόγια -εν είδη αποφθέγματος- μεγάλων ποιητών, όπως στο "η Ποίηση είναι ταυτόσημη με την Αλήθεια ". Είπατε πως η Αλήθεια είναι το ζητούμενο, σε κάθε περίπτωση. Αυτό λοιπόν ψάχνει κανείς να βρει; την κρυμμένη αλήθεια;

—Σίγουρα, πέρα απ' τη γοητεία της ποίησης, είναι η Αλήθεια -δηλαδή δεν τελειώνει η ποίηση με το να μας μαγέψει απλώς.
-Να μας μαγέψει σαν λεκτικό κατασκεύασμα, σαν εικόνα;
—Σαν αισθητική έκφραση. Πέρα απ' αυτό η Ποίηση αναζητά την Αλήθεια. Αυτό κυρίως θέλει να εκφράσει.

-Φαίνεται καθαρά στο ποίημα σας "τα Αντικλείδια". Εκεί λοιπόν λέτε -απ' ό,τι καταλαβαίνω- ότι δεν υπάρχουν αντικλείδια, οι πόρτες είναι ανοιχτές. Όμως υπαινίσσεσθε στο ποίημα, ότι ο ποιητής λειτουργεί σαν ένα αντικλείδι, διότι βλέπει την κρυμμένη αλήθεια στα πράγματα.


—Είναι κι αυτό μια εκδοχή για την πρόσληψη του ποιήματος. Το ποίημα αυτό προσφέρεται για πολλές εκδοχές και όσες περισσότερες είναι αυτές, τόσο πιο καλό είναι το ποίημα. Εγώ ποτέ δεν αναλύω. Αφήνω την περαιτέρω έρευνα για τον αναγνώστη. […] Οι εκδοχές αφορούν στον αναγνώστη. Κάθε ένας, μπορεί να έχει τη δική του εκδοχή, να το προσεγγίσει με τη δική του συγκίνηση, γι αυτό οι αναλύσεις των ποιημάτων δεν ευστοχούν πάντοτε, δεν μπορείς να πεις, αυτό λέει αυτό το ποίημα.

Σουρεαλιστική -είναι λίγο- η ποίηση σας;

—Καθόλου! (με αγανάκτηση)

Εσείς το θεωρείτε επιτυχία σαν γράφων, αν ταυτισθεί ο αναγνώστης και ζήσει την ίδια συγκίνηση που ζήσατε και σεις; Toυ το εύχεστε;

—Ξέρετε στην τέχνη προσπαθούμε να αποσβήσουμε τον εαυτό μας, το πρόσωπο μας, δεν πρέπει καν να φαίνεται. Να σας πω κάτι απλό. Αν καθίσω και γράψω μια προσωπική μου ιστορία -ας πούμε μια ερωτική απογοήτευση- εκατομμύρια ερωτικές απογοητεύσεις, ποιον ενδιαφέρει αυτό; Όμως αν γράψω μ' έναν τέτοιο τρόπο που ο αναγνώστης να πει: "σα να το 'χω ζήσει αυτό, σα να είναι δική μου υπόθεση..." το καταλάβατε; Πρέπει να σβήσουμε το πρόσωπο μας μεσ' στο έργο μας. Μόνο τότε μπορούμε να φτιάξουμε κάτι. Αν καθίσουμε και χτυπιόμαστε και κλαίμε με τα προσωπικά μας συναισθήματα δεν πρόκειται να φτιάξουμε τίποτα.

-Ποιες είναι οι παράμετροι; Τι πρέπει να έχει ένα ποίημα για να πάψει να λέγεται προσωπικό; Πως να είναι;
—Δεν μπορώ να διδάξω την ποίηση. Δεν ξέρω τι είναι η ποίηση, κι αυτό εκφράζω με "Τα αντικλείδια" κλπ. Δεν υπάρχει ορισμός της ποίησης.




Εν πάση περιπτώσει να χρησιμοποιήσω πάλι τη λέξη αντικλείδι. Να πω ότι η ποίηση είναι το "αντικλείδι" -για να αναφερθώ στο ποίημα σας- για την κατανόηση του κόσμου;

—Έχω ξαναπεί πως μέσα στην ποίηση υπάρχει η αυθεντική ιστορία του κόσμου, η μη παραχαραγμένη ιστορία, διότι η αυθεντική ιστορία δεν έχει γραφτεί ακόμα -αν εξαιρέσουμε τον Θουκυδίδη. Αλλά η ποίηση τα λέει όλα και οι εποχές έχουν σωθεί μέσα απ' την ποίηση, αλλά και η ουσία των πραγμάτων, και η μνήμη των πραγμάτων, και τα πάντα υπάρχουν μέσα στην παγκόσμια ποίηση που έχει γραφτεί.


Και ποιος είναι τώρα ο ρόλος του ποιητή; Ο ποιητής πρέπει να έχει πράγματα να εμπνέεται. Σε μια τέτοια κοινωνία που δεν είναι ωραία;
—O ποιητής δεν μπορεί ν' ανατρέψει τίποτα. Απλώς γράφει τα ποιήματα του. Δεν μπορεί να ανατρέψει τα πράγματα του κόσμου. Αυτό έχει φανεί μέσα στους αιώνες. Εάν ανέτρεπε η ποίηση αυτά που δεν είναι καλά για τον άνθρωπο, δηλ. ο πόλεμος, μετά την Ιλιάδα δεν έπρεπε να γίνεται πόλεμος. Ο Όμηρος μας είπε τη φρίκη του πολέμου, τα πάθη των ανθρώπων μέσ' στον πόλεμο, όλα αυτά μας τα είπε, αλλά ο άνθρωπος δεν έβαλε μυαλό. -Επίσης χρειάζεται πίστη. Αν δεν πιστεύεις στον κόσμο, στο αύριο, γιατί ν' ασχολείσαι; -O ποιητής είναι αφοσιωμένος στη ζωή. Είτε η ζωή είναι έτσι ή αλλιώς, είναι αφοσιωμένος. Διότι είναι πλάσμα αγάπης ο ποιητής. Δεν μπορεί να γράψει αν δεν αγαπήσει τη Φύση, τους Συνανθρώπους του, τη Ζωή την ίδια. Τα ποιήματα δεν γράφονται με μίσος. Μπορεί να εκφράσουν το μίσος πολλές φορές, αλλά δεν γράφονται με μίσος αλλά με αγάπη και με πίστη στον άνθρωπο.



-Mπορεί η Ποίηση να γίνει ο καταλύτης που θα οδηγήσει και τον γράφοντα αλλά και τον αναγνώστη, στη Λύτρωση απ' τις αγωνίες και τα ερωτήματα;

—Δεν ξέρω αν οι αναγνώστες μπορούν να λυτρωθούν, αλλά μπορούν να συγκινηθούν και να μαγευτούν και να προσεγγίσουν μια Αλήθεια μέσα από έναν ποιητή. Οι ποιητές είναι δυστυχισμένα πλάσματα που παλεύουν μέρα νύχτα να εκφράσουν το ανέκφραστο και το πιο δύσκολο.

Άλλο ένα εξαιρετικό δείγμα της δουλειάς του Δ. Μάνεση
Πηγή: logotexniakatefthinsis.blogspot.com
Πέμπτη 21 Ιανουαρίου 2010

Ο Peter MacKridge για τον Διονύσιο Σολωμό


Σημειώσεις από το βιβλίο του "Διονύσιος Σολωμός " εστιασμένες στη διδασκαλία του "Κρητικού"


Το πνευματικό υπόβαθρο του Διον . Σολωμού.

Ο Σολωμός μελέτησε την περιορισμένη ελληνική λογοτεχνία που υπήρχε την εποχή εκείνη στη δημοτική. Αυτή περιλάμβανε:

α) βυζαντινά έμμετρα μυθιστορήματα του 14ου και 15ου αιώνα.
β) έργα τής κρητικής λογοτεχνίας του 16ου και 17ου αιώνα ( π.χ "Θυσία του Αβραάμ", "Ερωτόκριτος")
γ) λαϊκά στιχουργήματα
δ) τα έργα του Βηλαρά και του Χριστόπουλου
ε) ελληνικά δημοτικά τραγούδια ( το 1824 κυκλοφορεί ο πρώτος τόμος της συλλογής του Κλοντ Φοριέλ )


Οι επιρροές απ' τα ελληνικά στα κείμενά του είναι περισσότερο γλωσσικές. Οι ιδέες που εκφράζει είναι βαθιά επηρεασμένες από την προσωπική επαφή του με την Ιταλία και με την ευρωπαϊκή λογοτεχνία και φιλοσοφία που διάβαζε. Σημειώνουμε:

α) Η θρησκευτική θεματολογία της ιταλικής ποίησης της εποχής του. Η Θεία Κωμωδία του Ντάντε, π.χ, περιγράφει ένα οραματικό ταξίδι στην Κόλαση κι από κει, μέσα από το Καθαρτήτιο, στον Παράδεισο. Η ποίηση θεωρείται σαν ένα θείο δώρο που είχε στενή σχέση με τη θρησκεία και την ηθική.

β) Ρομαντισμός ( Γουέρντσγουερθ, Κόλεριτζ, Βύρωνας, Σέλλεϋ, Κητς, Χάινε, Μαντσόνι, Λεοπάρντι, Ουγκώ, Πούσκιν κα ). Βασικές του ιδέες:

-- Η αρχαία Ελλάδα είχε εξιδανικευτεί από την ευρωπαϊκή διανόηση. Με την Επανάσταση του '21 βλέπουν την αναγέννηση του αρχαίου ελληνικού ιδεώδους.

-- Η ελευθερία. Ο άνθρωπος αποτελείται από σώμα (ύλη ) και πνεύμα ( Θεό ). Μπορούσε, λοιπόν, ο άνθρωπος να φτάσει την ηθική τελειότητα υποτάσσοντας τις ορέξεις του σώματος στη λογική του, που θεωρούνταν ότι ήταν η αντανάκλαση του οικουμενικού ή θεϊκού λόγου. Η φύση, που σ' αυτή κυριαρχούν η αναγκαιότητα και το τυχαίο, θεωρούνταν το αντίθετο της ανθρώπινης ελευθερίας. Οι φυσικές δυνάμεις, εσωτερικές και εξωτερικές, εμποδίζουν την ηθική εξέλιξη. Πολλοί ποιητές θέλησαν στην ποίησή τους να παρουσιάσουν τους ήρωές τους να επιδίδονται σε πράξεις συνειδητής βούλησης, ελεύθερης από κάθε εξωτερική πίεση.

-- Η θέση του καλλιτέχνη: Σαν μάγος, ή προφήτης αντιλαμβάνεται αλήθειες κρυμμένες για τους άλλους ανθρώπους πίσω από το πέπλο του υλικού κόσμου.

-- Μεγάλη σημασία αποδίδεται στην επίδραση ενός έργου τέχνης πάνω στο θεατή ή τον αναγνώστη.

-- Το Ωραίο και το Υψηλό. Το Ωραίο ανυψώνει πνευματικά τον άνθρωπο. Το Υψηλό οριζόταν σα μια πνευματική κατάσταση που την προκαλούσε η ενατένιση τεράστιων και φοβερών φυσικών φαινομένων. Έτσι ο αναγνώστης αποκτά συνείδηση της δικής του σωματικής αδυναμίας και συνάμα της πνευματικής και ηθικής του ανωτερότητας απέναντι στη φύση. ( Στον Κρητικό, π.χ, το συναντάμε στην περιγραφή της τρικυμίας. )

-- Συνδυάζεται η ποίηση με τη θρησκεία και τη φιλοσοφία. Η ποίηση ενσωματώνει τις θεϊκές ιδέες, την απόλυτη αλήθεια, την πεμπτουσία των πραγμάτων.
-- Οι υψηλοί στόχοι του ρομαντικού καλλιτέχνη. Προσπαθούν πάντα να ξεπεράσουν τα όρια:της φύσης, των προϋπαρχόντων καλλιτεχνικών δημιουργημάτων, τα όρια των ίδιων τους των δυνατοτήτων. Ίσως και γι'αυτό
-- Πολλοί ρομαντικοί ποιητές συνέθεσαν "αποσπάσματα". Μερικά ποιήματα τα δημοσίεψαν οι ίδιοι σε αποσπαματική μορφή επίτηδες. Ο Σολωμός φαίνεται πως ήθελα να αποφύγει την παγιωμένη μορφή.


Η επεξεργασία των βασικών θεμάτων του
Η ποίηση του Σολωμού επικεντρώνεται γύρω από τα μεγάλα θέματα που απασχόλησαν φιλοσόφους και ποιητές μέσα στους αιώνες: ελευθερία, φύση, θρησκεία, θάνατος και έρωτας. Επειδή στα ποιήματά του η ελευθερία θριαμβεύει ενάντια στη φύση και η θρησκεία ενάντια στο θάνατο, θα εξετάσουμε τις τέσσαρες έννοιες ανά ζεύγη:

ι) φύση και ελευθερία

Μπορεί αρχικά, στον "Υμνο ", η ελευθερία να νοείται πρώτα ως πολιτική έννοια, αλλά στη μετέπειτα ποίησή του δε σταματά εκεί:Είναι κάτι για το οποίο ακατάπαυτα πολεμάει κανείς, είναι κατά κάποιον τρόπο, ο ίδιος ο αγώνας, γίνεται μια καθαρά πνευματική αξία. Ο Σολωμός δείχνει ότι πιστεύει, όπως ο Καντ και ο Σίλλερ, ότι η υπέρτατη εκδήλωση της ανθρώπινης ελευθερίας είναι όταν ελεύθερα διαλέγουμε να κάνουμε το καθήκον μας και μόνο.
Η φύση παρουσιάζεται ως θέμα παρά ως πηγή εικονοπλαστικής. Το πνεύμα του ανθρώπου κάνει αγώνα να σπάσει τα δεσμά της εξάρτησής του από τον υλικό κόσμο. Παλεύει να αρθεί πάνω από τις επιταγές της φύσης. Όταν το καταφέρνει ο άνθρωπος, κατακτά την αυτογνωσία. Η αυτογνωσία είναι ένα σημαντικό ζητούμενο για τη φιλοσοφία της εποχής, αφού μια πλήρης γνώση του εαυτού είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την τέλεια απελευθέρωσή του. Ο Σολωμός δεν είναι "φυσιολάτρης ποιητής. Γι'αυτόν η φύση ήταν και Παράδεισος και Κόλαση, αλλά, επειδή ήταν δύσκολο να ξεχωρίσει αυτές τις δύο όψεις, προτιμούσε ν' ατενίζει τη φύση με σκεπτικισμό, σα μια πιθανή απειλή για την πνευματική ελευθερία του ανθρώπου.

ιι) θάνατος και θρησκεία

Συχνά περιγράφει το θάνατο φανταστικών, ιστορικών ή γνωστών, προσώπων. Όλα τα μεγάλα έργα του τελειώνουν με θάνατο. Κατά το Σολωμό δε χρειάζεται να λυπόμαστε για τους πεθαμένους, αφού πηγαίνουν σε έναν κόσμο καλύτερο. Ένα θέμα του που εμφανίζεται συχνά:ο θάνατος ενός ατόμου συνδέεται άμεσα με την ανάσταση όλων των νεκρών στη Δευτέρα Παρουσία. Οι άγγελοι εμφανίζονται συχνά στην ποίησή του και συνδυάζονται με την τέλεια ομορφιά. Ο Σολωμός δεν είναι ένας αυστηρά θρησκευτικός ποιητής, όμως υπάρχει έντονο θρησκευτικό στοιχείο στα ποιήματά του ως μέρος μιας προσωπικής ανθρώπινης εμπειρίας.

ιιι) έρωτας και αγνότητα

Ο έρωτας κι ο θάνατος είναι στενά δεμένοι τόσο στη ρομαντική ποίηση όσο και στην ελληνική λαϊκή παράδοση. Πολλές φορές στο Σολωμό υποβάλλεται η ιδέα πως αυτές είναι οι δύο δυνάμεις που κυριαρχούν στον κόσμο των ανθρώπων. Ενωμένες τις συναντάμε και στον Κρητικό, άλλωστε το θέμα του ποιήματος εν μέρει είναι η ανθρώπινη κι η θεϊκή αγάπη: Χάνει εκείνος τη γήινη αγάπη του για να του χαριστεί το όραμα της ουράνιας ευδαιμονίας, γιατί ο έρωτας για την αρραβωνιαστικιά του του έδωσε τη δυνατότητα περ' απ' αυτή να δει κάτι από το θεϊκό στοιχείο.
Στο Σολωμό ο έρωτας είναι πάντα αγνός. ( Αυτό συμβολίζει κι η συνηθισμένη εικόνα με τα τρεμάμενα λουλούδια ). Η αγνότητα του έρωτα του Κρητικού είναι αυτή που του δίνει το όραμα του θείου.
Ελευθερία, θρησκεία, αγνότητα. Αυτοί είναι οι σύμμαχοι του ανθρώπινου ενάντια στις δυνάμεις της φύσης που δρουν και μέσα και έξω απ' τον άνθρωπο, στον περιβάλλοντα κόσμο. Οι περισσότεροι ήρωες του Σολωμού έχουν εμπλακεί σ' αυτό τον αγώνα και, με το δικό τους τρόπο ο καθένας, βγαίνουν νικηφόροι.

Πηγη: logotexniakatefthinsis.blogspot.com

Tα επίπεδα του χρόνου στον "Κρητικό" του Δ. Σολωμού

Με αφορμή τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν πέρσυ και την διένεξη της Νικης με την καθηγήτρια της αποφάσισα να παραθέσω αυτό το post σχετικά με τα επίπεδα του χρόνου στο ποίημα του Σολωμού. Οι σημειώσεις προέρχονται από το εξαιρετικά αξιόλογο blog του Διονύση Μάνεση

Η αφήγηση δεν ακολουθεί ευθύγραμμη χρονική σειρά


ΤΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΕΠΙΠΕΔΑ
(κατά τον Καψωμένο)
ΟΙ ΕΠΟΧΕΣ -τον όρο χρησιμοποίησε και ο Σολωμός-(κατά το Μαρωνίτη)


1ο επίπεδο Ο χρόνος του ναυαγίου
ή 1η εποχή και της θαυμαστής εμπειρίας

(της φεγγαροντυμένης

και του ανεκλάλητου ήχου )

2ο επίπεδο Η προΐστορία του ήρωα στην Κρήτη
ή 2η εποχή ή η ιστορία του ήρωα πριν το ναυάγιο

3ο επίπεδο Η ιστορία του ήρωα μετά το ναυάγιο

ή 2η εποχή και το χαμό της κόρης

4ο επίπεδο Πρόδρομη αφήγηση για την έσχατη κρίση
ή 3η εποχή (απώτατο,υπερβατικό,μεταφυσικό μέλλον)

Ο χρόνος γίνεται άχρονος και ο χώρος εξαγιάζεται

Ο χρόνος της ποιητικής πράξης,όταν ο Κρητικός ασκεί
4η εποχή τη δωρεά που του κληροδότησαν το όραμα της φεγγα-
ροντυμένης και ο ανήκουστος ήχος

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΕΠΟΧΕΣ
( κατά το Βελουδή )


1η εποχή Ο μεταφυσικός κόσμος της Δημιουργίας Το διπλό Η φεγγαροντυμένη
όραμα Ο ήχος


2η εποχή Ο μεταφυσικός χρόνος της Ανάστασης του Κρητικού


3η εποχή Ο ιστορικός-εμπειρικός χρόνος του αγώνα και της περιπέτειας του Κρητικού


Σύμφωνα με τις φιλοσοφικές πηγές του Σολωμού(Γερμανοί Ρομαντικοί),όπου η ανθρώπινη ζωή θεωρείται γέφυρα ανάμεσα στη Δημιουργία και την Ανάσταση, για το πέρασμα από το φυσικό, τον πεπερασμένο κόσμο στην αιωνιότητα. Έτσι συλλαμβάνεται η έννοια του χρόνου ως « αιωνιότητα» . Αυτό γίνεται δυνατό μέσω της «θέασης» (του διπλού οράματος ) που αποτελεί τον αφηγηματικό κορμό του Κρητικού.

ΤΑ ΧΡΟΝΙΚΑ ΕΠΙΠΕΔΑ ΚΑΤΑ ΣΤΙΧΟ



Απ. 1 ( 18 ) : 1ο επίπεδο
Απ.2 (19 ) στ. 1 : 3ο επίπεδο
στ.2-3 : 2ο επίπεδο
στ. 4 : 3ο επίπεδο
στ. 5-18 : 4ο επίπεδο

Απ.3 (20 ) στ. 1-12 : 1ο επίπεδο
στ. 13-14 : 1ο επίπεδο (περ. φεγγαροντ)

Απ.4 (21 ) στ.1-12 : 1ο επίπεδο
στ.13-15 : 1ο επίπεδο
στ 16 : 2ο επίπεδο
στ. 17-28 : 1ο επίπεδο
στ.29-36 : 2ο επίπεδο
στ.37-38 : 1ο επίπεδο

Απ.5 (22) στ.1-4 : 1ο επίπεδο
στ. 5 : 3ο επίπεδο (μεταβαίνει στο παρόν της αφήγησης)
στ. 6 : 2ο επίπεδο
στ.7-10 : 3ο επίπεδο
στ.11-12 : 1ο επίπεδο ( μεταβαίνει σ’αυτό μέσα απ’ τα ‘’ σκληρά ονείρατα’’ )
στ.13-14 : 3ο επίπεδο
στ. 15-20 : 2ο επίπεδο (μεταβαίνει συνειρμικά μ’αφορμή την κίνηση του χεριού)
στ. 21-24 : 1ο επίπεδο (συνεχίζει την αφήγηση από το στ. 12)
στ. 25-35 : 1οεπίπεδο ή 2ο (επειδή αναφέρεται στο Κρητικό ειδύλλιο με το μοτίβο
του αηδονιού )
στ.36-42 : 2ο επίπεδο
στ.43-58 : 1ο επιπεδο
Τετάρτη 20 Ιανουαρίου 2010

Γ.Παυλόπουλος - Τα αντικλείδια / Ερωτήσεις ΚΕΕ

Στοιχεία που αφορούν στο συγγραφέα, λογοτεχνικό περιβάλλον και λοιπά γραμ-ματολογικά στοιχεία:
1. Ποιες αντιλήψεις του ποιητή για την Ποίηση εκφράζονται στο ποίημα;
2. Ποια γνωρίσματα της ποιητικής γραφής του Γιώργη Παυλόπουλου προκύπτουν από το συγκεκριμένο ποίημα;
Π.χ. η λιτότητα και η φυσικότητα του ποιητικού του λόγου, η συμβολιστική ποιητική γραφή, ο πεζολογικός τόνος, κ.ά.
2.2. Δομή του κειμένου, επαλήθευση ή διάψευσης μιας κρίσης με βάση το κείμενο, εκφραστικά μέσα και τρόποι του κειμένου (υφολογική διερεύνηση, αφηγηματικές λειτουργίες, επιλογές του δημιουργού σε διάφορα επίπεδα γλωσσικής ανάλυσης):
1. Ποια στοιχεία της αφήγησης διακρίνετε στο ποίημα και ποιο είναι το πρόσωπο που «αφηγείται»;
Διακρίνεται το κοφτό, κουβεντιαστό ύφος, το καθημερινό λεξιλόγιο, ο πεζολογικός τόνος, κ.ά. Ως προς το δεύτερο ερώτημα: να συζητηθεί αν το ποιητικό υποκείμενο είναι ο ποιητής ή ο αναγνώστης.
2. Στο ποίημα αυτό κυριαρχούν οι κύριες προτάσεις. Ποια είναι η αισθητική τους λειτουργία;
3. Το ποίημα χαρακτηρίζεται από γλωσσική απλότητα και σαφήνεια, παρά το «φευγαλέο» νόημά του. Ποιοι εκφραστικοί τρόποι δημιουργούν αυτή την εντύπωση;
4. Στο ποίημα χρησιμοποιείται το σχήμα του κύκλου: ο πρώτος στίχος κλείνει και το ποίημα. Πώς συμβάλλει το σχήμα αυτό στη μετάδοση της βασικής ιδέας του ποιήματος;
5. Η ποιητική δημιουργία παρουσιάζεται στο συγκεκριμένο ποίημα ως μια ατέρμονη προσπάθεια να συλλάβει κανείς την «αλήθεια» της Ποίησης. Πώς αισθητοποιείται στο ποίημα αυτή η διαδικασία;
2.3. Σχολιασμός ή σύντομη ανάπτυξη χωρίων του κειμένου:
1. Ποιοι είναι, κατά την άποψή σας, οι πολλοί που προσπερνούνε και ποιοι οι μερικοί που το μάτι τους κάτι αρπάζει (στ.2-3);
2. Πότε η προσπάθεια του ανθρώπου να ανοίξει την πόρτα της Ποίησης αποκτά δραματική διάσταση;
3. «Η πόρτα δεν ανοίγει πια. Δεν άνοιξε ποτέ / για όσους μπόρεσαν να ιδούν στο βάθος»: Πώς ερμηνεύετε την «αντίφαση» που φαίνεται να υπάρχει στους στίχους αυτούς;
4. Μπορεί τελικά να βρεθεί, σύμφωνα με το ποίημα, το κλειδί για την πόρτα της Ποίησης; Αν όχι, τότε τι εκπροσωπούν τα αντικλείδια;
5. Αν «τα ποιήματα που γράφτηκαν / από τότε που υπάρχει ο κόσμος» είναι «μια αρμαθιά αντικλείδια / για ν’ ανοίξουμε την πόρτα της Ποίησης» τι είναι τότε η Ποίηση, κατά τη γνώμη σας;

3. ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΔΙΔΑΚΤΟΥ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Γ. Σαραντής: Δεν είναι η ποίηση
…………………………………………….
δεν είναι η ποίηση
κλειστός τόπος για ονειροπόληση
φέρνει τη νήπια αίσθηση της πρώτης χαραυγής
κι είναι η συμφιλίωση ενάντιων πραγμάτων
αυτό που δένει το Θεό
με το εφήμερο
το στήθος με τη λησμονιά
το βίο τον ανθρώπινο
με τη δικαιοσύνη
δεν είναι η ποίηση
κλειστός τόπος για ονειροπόληση
είναι το άλλο νόημα των πραγμάτων.
(απόσπασμα)
Τι είναι ποίηση, σύμφωνα με το παραπάνω ποίημα;

Μ. Αναγνωστάκης: Σε τι βοηθά λοιπόν…
Σε τι βοηθά λοιπόν η ποίηση
(Αυτή εδώ η ποίηση, λέω)
Στα υψηλά σου ιδανικά, στη συνείδηση του χρέους
Στο μεγάλο πέρασμα από τον καταναγκασμό
Στις συνθήκες της ελευθερίας;
Σε τι βοηθά λοιπόν η ποίηση
- Αυτό, έστω, που εγώ ποίηση ονομάζω –
(Ας ζήσουμε λοιπόν και μ’ αυτά ή μόνο μ’ αυτά).

Πώς αντιλαμβάνεται την ποίηση ο Παυλόπουλος και πώς ο Αναγνωστάκης;

Α. Δικταίος: Η Ποίηση
……………………………………
Μα εσύ, Ποίηση,
που δε μπορείς να κλειστείς μέσα σε σχήματα,
μα εσύ, Ποίηση,
που δε μπορούμε να σ’ αγγίξουμε με το λόγο,
εσύ,
το στερνό ίχνος της παρουσίας του Θεού ανάμεσά μας,
σώσε την τελευταία ώρα τούτη του ανθρώπου,
την πιο στυγνή και την πιο απεγνωσμένη,
που ο Θάνατος,
που η Μοναξιά,
που η Σιωπή,
τον καρτερούν σε μια στιγμή μελλούμενη.
(απόσπασμα)

Πώς συνδέονται οι παραπάνω στίχοι με Τα Αντικλείδια του Παυλόπουλου;

4. ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΡΓΑΣΙΩΝ ΓΙΑ ΤΟ ΣΠΙΤΙ

1. Συμφωνείτε με την άποψη ότι «Η Ποίηση είναι μια πόρτα ανοιχτή», αν και είναι απροσπέλαστη στη βαθύτερη ουσία της;
2. Το ποίημα πετυχαίνει να δημιουργήσει μια ατμόσφαιρα μυστηριακή. Αν συμφωνείτε, ποιοι, κατά τη γνώμη σας, εκφραστικοί τρόποι συμβάλλουν σ’ αυτό;

Γ. Παυλόπουλος - Τα Αντικλείδια

Γενικά γνωρίσματα της ποίησής του
Γεννημένος το ΄24 στον Πύργο της Ηλείας, πεθαίνει το 2008. Συμπαθητική και σεμνή φωνή είναι ένας ποιητής που τον διακρίνει η γλωσσική ωριμότητα και μια ποιητική διαύγεια. Έχει εκείνη την ικανότητα που επιτρέπει σ' έναν ποιητή όχι απλώς να βρίσκει τη σωστή λύση σ' ένα γλωσσικό πρόβλημα που του δημιουργεί ένα ποίημα, αλλά και τη μόνη σωστή λύση. Δημοσιεύει σε σχετικά μεγάλη ηλικία αρκετές ποιητικές συλλογές : το Κατώγι (1971), το Σακί (1980), τα Αντικλείδια (1988), Τριάντα Τρία Χάι-Κου, Λίγος άμμος (1997) και άλλα.

Τα Αντικλείδια

 Τα αντικλείδια είναι ένα αλληγορικό ποίημα για το τι είναι ποίηση – ποιητής. Είναι μια απόπειρα να παραβιαστεί η ανοιχτή πόρτα της ποίησης.
 Αφηγητής παντογνώστης με τριτοπρόσωπη αφήγηση. Αδυναμία μας να εξηγήσουμε αν πίσω από τον αφηγητή κρύβεται ο ποιητής ή είναι ένα προσωπείο του. Και τα δύο μπορούν να συμβαίνουν.
 στ. 1. απλός ορισμός, ο οποίος γίνεται κατανοητός αν συνδυαστεί με τη συνέχεια.
 στ. 2 – 5. Δύο κατηγορίες˙ όσοι επιπόλαια ρίχνουν μία ματιά (κοιτάζουν) και αυτοί που το βλέμμα τους προσελκύεται (βλέπουν). οι πρώτοι είναι πολλοί, οι δεύτεροι μερικοί = οι ποιητές. Πρόσεξε και την σημασιολογική διαφορά των ρημάτων.Τι βλέπουν όμως όσοι βλέπουν; Διαφορετικά πράγματα ο καθένας (μπορεί ευτυχία, φυγή, πόνο, βάσανα, ελπίδα…) Γι αυτό και είναι διαφορετικός και πολυποίκιλος ο ορισμός της ποίησης. Δες μερικές απόψεις:
Η ποίηση είναι η αναζήτηση του ανεξήγητου
Στήβενς

Η ποίηση αρχίζει πάντα, όταν κάποιος που πρόκειται να γίνει ποιητής, διαβάζει ένα ποίημα.
Μίλτον

Η ποίηση μας δημιουργεί την εντύπωση, όχι πως ανακαλύψαμε κάτι καινούργιο, αλλά πως θυμηθήκαμε κάτι που είχαμε ξεχάσει.
Μπράντλεϋ

Η ποίηση είναι το καταφύγιο που φθονούμε.
Καρυωτάκης

Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα.
Σεφέρης

Η ποίηση είναι έκφραση, αν ένας στίχος είναι έκφραση, αν καθένα από τα μέρη που απαρτίζουν ένα στίχο, κάθε μία λέξη, είναι εκφραστικά μόνα τους.
Κρότσε

Η ποίηση δεν είναι ο τρόπος να μιλήσουμε αλλά ο καλύτερος τοίχος να κρύψουμε το πρόσωπό μας.
Αναγνωστάκης

Η ομορφιά καραδοκεί. Αν είμαστε ευαίσθητοι, θα την αισθανθούμε μέσα στην ποίηση όλων των γλωσσών.
Μπόρχες

Η ποίησις είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου.
Εμπειρίκος

Η ποίηση αρχίζει με την επίγνωση εκ μέρους μας όχι της Πτώσης, αλλά του ότι πέφτουμε.
Μπλουμ

'Όταν διαβάζουμε ένα καλό ποίημα, φανταζόμαστε πως κι εμείς θα μπορούσαμε να το έχουμε γράψει, πως το ποίημα προϋπήρχε μέσα μας.
Μπόρχες

Η ποίηση ένα πράγμα ανάλαφρο, ιερό και φτερωτό.
Πλάτων

Η ποίηση δεν είναι ένα ελευθέρωμα της συγκίνησης, αλλά απόδραση από τη συγκίνηση. Δεν είναι έκφραση της προσωπικότητας, αλλά απόδραση από την προσωπικότητα.
Έλιοτ

Η ποίηση είναι η πιο πυκνή μορφή προφορικής έκφρασης.
Πάουντ

Η ποιότητα ενός μεγάλου ποιητή είναι πανταχού παρούσα και πουθενά ορατή σαν μία ξεχωριστή συγκίνηση.
Κόλεριτζ ή Ντε Κουίνσυ

Αν κάποιος μάθει καλά ελληνικά, μπορεί να βρει σχεδόν "ολόκληρη την ποίηση" στον Όμηρο.
Πάουντ

Είναι παράξενο πως γράφει κανείς ποιήματα.
Σεφέρης

 στ. 6. Η κορύφωση του ποιήματος. έκπληξη από την απροσδόκητη ενέργεια. Το κλείσιμο της πόρτας είναι η αιτία για ποιητική δημιουργία.
 στ. 7. Το κλειδί/α είναι η ποίηση, σε πληθυντικό παρακάτω γιατί είναι πολλά τα ποιήματα.( εδώ ο συγγραφέας των σημειώσεων τις οποίες αναδημοσιεύω έχει κάνει λάθος. Το κλειδί είναι ΕΝΑ τα αντικλείδια πολλά, με αποτέλεσμα κλειδί και αντικλείδια να μην ταυτίζονται)
 στ. 8 – 10. υποκρύπτεται ματαιοπονία, γιατί κανείς δεν ξέρει το κλειδί και γιατί η αναζήτηση είναι δραματική (μάταια)
 στ. 11 – 13. Οι δοκιμές να οριστεί το άπιαστο όνειρο της ποίησης. Να το μήνυμα των στίχων. Αν παραβιαστεί η πόρτα, τότε η ποίηση θα χάσει τη μαγεία της. Υπάρχει αντίφαση, η οποία ανήκει στη λογική, όχι όμως στην ποιητική δημιουργία.
 στ. 14 – 17. ατέρμονη η προσπάθεια να συλληφθεί η έννοια της ποίησης, γιατί το κοντινό (η πόρτα) γίνεται απρόσιτο, το φευγαλέα που ξαφνικά εξαφανίζεται.
 στ. 18. Σχήμα του κύκλου. Η περιπέτεια δεν έχει τέλος.
 το ύφος του ποιήματος είναι λιτό, φυσικό, πεζολογικό, κουβεντιαστό, συμβολιστικό. Κυριαρχούν κύριες προτάσεις που τονίζουν αυτά τα χαρακτηριστικά αλλά και συνηγορούν στην αλληγορία του ποιήματος. Διαφαίνεται μια μυστηριώδης ατμόσφαιρα, η οποία εντείνεται από την σκηνοθεσία, την εικονοπλασία και την αλληγορική εκφορά του ποιήματος.

Πηγή: 11kai.blogspot.com

Δ, Σολωμός - Ελεύθεροι Πολιορκημένοι

Στοιχεία για την εργογραφία του ποιητή μπορείτε να δείτε στο βίντεο που προβλήθηκε στην τάξη

Δ. Σολωμός

Eπίσης ακολουθούν μελοποιημένα αποσπάσματα από τους "Ελεύθερους Πολιορκημένους" από την μοναδική φωνή του Ν. Ξυλούρη, σε μουσική του Γ. Μαρκόπουλου

Άκρα του τάφου σιωπή




Πειρασμος

Κατάλογος αρχικών χρόνων βασικών ρημάτων της α. ε


ΠΗΓΗ:gennadeio.blogspot.com