ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ

Η ώριμη ποίηση της Κικής Δημουλά μετατόπισε τον νεοελληνικό ποιητικό λόγο σε μια καινούργια διάσταση γραφής. Βιώνοντας το δράμα της υπαρξιακής διάλυσης του μεταπολεμικού ανθρώπου και ταυτόχρονα το αδιέξοδο ενός κόσμου που έχει χάσει το χάρισμα της πίστης, η ποίησή της χαρτογράφησε ένα κόσμο χωρίς βεβαιότητες και εστίες, έναν κόσμο μέσα στον οποίο ο ποιητής για να υπάρξει έπρεπε να καταδυθεί στις θεμελιακές δυνάμεις της δημιουργικής πράξης και να παρέμβει καθοριστικά στην λογική τους.
Έτσι η γραφή της Δημουλά έστρεψε την γραμματική της ελληνικής γλώσσας εναντίον της σημασίας των λέξεων της, επιχειρώντας να ενδυναμώσει το συγκινησιακό απόθεμα του στίχου μέσα από την έκπληξη και τον αιφνιδιασμό. Όλοι οι στίχοι της υπαινίσσονται την στερεότητα ενός κόσμου που δεν τον βλέπουν τα μάτια αλλά που φανερώνεται ακέραιος μέσα από την φαντασιακή ανασυγκρότησή του εντός του ποιήματος ως οργανικού συνόλου. Με την ποίηση της Δημουλά η διάσταση του αίονης και του αδόκητου κατέστη ενεργός παράγοντας ποιητικής συγκίνησης στην γλώσσα μας.



Η ποίησή της αναπτύσσει την θεματική της απουσίας και της λήθης σαν ένα μετατοπιζόμενο καλειδοσκόπιο, όπου τα χρώματα και τα σχήματα διαλύονται και συγχέονται το ένα μέσα στο άλλο για να ανασυνταχθούν σε μια κρυφή αρμονία και τάξη.
Η ποίηση της Δημουλά μεταβάλλει αγιαστικά την ρευστότητα σε πορεία μετουσιωτική: το σύμπαν ξαναγίνεται κόσμος, η αγωνία μεταμορφώνεται σε αδημονία, η απουσία εμφανίζεται ως πλήρωμα χρόνου. Η γλώσσα της ποιήτριας διασπά τους εθισμούς και καταργεί τις βεβαιότητες μιας ρομαντικής παράδοσης που δεν βλέπει τον χαμένο χρόνο ως διαρκή και ενεργό παρουσία. Μέσα από τους στίχους της ο προσωπικός χρόνος γεννιέται εκ νέου και κερδίζεται για πάντα ως συλλογική εμπειρία και πρισματική εικόνα. Η ποίησή της μέσα από τα σκύβαλα του Ηράκλειτου αρθρώνει τον κάλλιστο κόσμο μιας προσωπικής οντολογίας και τον καθιστά αισθησιακή ύλη και αισθητικό φαινόμενο.
Για την Δημουλά η σιωπή, η αποδημία, η ελαχιστότης εισέρχονται μέσα στην γλώσσα για να διαλύσουν την συνοχή μιας λογικής που δεν μπορεί να αποκρυπτογραφήσει το μήνυμά τους. Μέσα τους η ποιήτρια ανακαλύπτει υπαρξιακές διαστάσεις που λανθάνουν στην εμπειρία αλλά που το μυαλό , σκοτισμένο από την ορθολογιστική ζάλη, αρνείται να τις αποδεχθεί. Αυτός είναι και ο σκοπός της ποίησής της: να δημιουργήσει τον χώρο όπου θα πραγματοποιηθούν τα επιφάνεια του κάλλιστου κόσμου. Κάθε της ποίημα αποτυπώνει και εντοπίζει διαστάσεις αυτού του αναμενόμενου κόσμου μέσα στην πολυμορφία και την απροσδιόριστη τάξη του.
Για τούτο και κάθε ποίημα υπονομεύει την επικράτεια της σιωπής, κάθε λέξη καταργεί το κράτος του ζόφου. Η ποιήτρια θέλει να φέρει στο φως της όρασης τις κινητήριες δυνάμεις της ψυχής - όχι το φροϋδικό υποσυνείδητο των καταπιεσμένων επιθυμιών αλλά το χώρο του id, της σκοτεινής Περσεφόνης που ανήκει σε καθέναν από τους θνητούς και βασιλεύει μέσα στον προσωπικό μας άδη: μια προσωπική άνοιξη, διάνοιξη στην πολυμορφία. Κάθε ποίημα λοιπόν της Δημουλά είναι μια νέκυια, μια ανάκληση νεκρών μέσα από την κατονομοσία της απούσας αίσθησης που άφησαν πίσω τους· και κάθε όνομα ουσιουργεί στους στίχους της, πλάθει ουσία και ενέργεια σώμα, λόγο και ανθρώπινη ζεστασιά.
Για την Δημουλά τα πάντα ζουν σε μια πολυεπίπεδη ταυτοχρονία, μέσα στον χρόνο της μνήμης όπου δεν υπάρχει διάκριση στιγμών αλλά όλα ταυτίζονται απόλυτα και απελευθερώνονται λυτρωτικά μέσα από το δέος της μνήμης. Γιατί αυτό το πρωταρχικό συναίσθημα κυριαρχεί στο έργο της: δέος μπροστά στον χαμό και την διάλυση, στον χρόνο και τη φυγή, δέος μπροστά στην δύναμη της γλώσσας να ανασταίνει και να αποκαθιστά στην ευκρινέστερη ακεραιότητά τους όσα έχουν σβήσει και απομακρυνθεί.
Εν ολίγοις, η ποίηση της Δημουλά εικονογραφεί την αποκατάσταση συμμετρικών αναλογιών μεταξύ μνήμης και πραγμάτων, μεταξύ ανθρώπων και χώρου, βλέπει ττέλος μέσα στην φθορά μιαν πρόγευση μετουσίωσης, την διάρκεια που χαρίζει στο χάος και την σύγχυση της ιστορίας ή λυτρωτική παρέμβαση της γλώσσας.
Βρασίδας Καραλής
Επίκουρος Καθηγητής,
Πανεπιστήμιο Σίδνεϋ



Τι έγραψε ο Τύπος για τα βιβλία της
ΚΙΚΗΣ ΔΗΜΟΥΛΑ
(αποσπάσματα από κριτικές)

Χαίρε ποτέ, Αθήνα, Στιγμή, 1988
Σελ. 89. ISBN: 960-269-143-3.

Δεν συμβαίνει συχνά να συναντά κανείς ένα ποιητικό σύμπαν που να του προκαλεί σπάνιες συγκινησιακές φορτίσεις και κορυφώσεις. Ακριβώς γιατί δεν συμβαίνει και στους ποιητές συχνά να φτάνουν σε ύψη ποιητικής δημιουργίας. Αυτές οι φορές είναι ανεπανάληπτες, γι' αυτό, όταν εμφανίζονται, πρέπει να χαιρετίζονται αναλόγως. Μ' ένα τέτοιο ποιητικό σύμπαν μας εκοινώνησε τις τελευταίες ημέρες του '88 η Κική Δημουλά. Δεν είναι βεβαίως η πρώτη φορά που η ποιήτρια συγκινεί και απογειώνει με την ποίησή της. Από τις πλέον άξιες, η μέχρι σήμερα ποιητική της προσφορά. Ωστόσο με το τελευταίο της βιβλίο, που φέρει τον λαλίστατο, για ό,τι σημαίνει, τίτλο "ΧΑΙΡΕ ΠΟΤΕ" η Κική Δημουλά αγγίζει μια σπάνια κορύφωση της ποιητικής της δημιουργίας…
Το ποιητικό θαύμα της Κικής Δημουλά είναι ακριβώς το ότι το οδυνηρό και βαθύτατο βίωμά της ανάγεται σε συνολική, γεμάτη σοφία ενατένιση της τελικής πράξης της ανθρώπινης ζωής. Θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κανείς την ποίηση του τελευταίου βιβλίου της Κικής Δημουλά ως ποίηση των άλλων όψεων που ορίζονται από τις συνιστώσες του χρόνου, του θανάτου, της απουσίας. Η Δημουλά όχι μόνον βλέπει αυτές τις όψεις, τις αθέατες, τόσο όμως παρούσες στην πεπερασμένη ανθρώπινη καθημερινότητα αλλά δεν διστάζει να τις απογυμνώσει εντελώς από κάθε μύθο και να τις σαρκάσει αυτοσαρκαζόμενη ταυτόχρονα…

Έλενα Χουζούρη
Ποιήτρια, κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. Η ΑΥΓΗ, 29-1-1989


Στις προφυλακές της προχωρημένης σύγχρονης ποίησής μας, η Κική Δημουλά, ποιήτρια εξαιρετική, έχει από χρόνια τώρα αγγίξει τις κορυφογραμμές στα ποιητικά μας υψίπεδα. Το καινούργιο ποιητικό επίτευγμά της: "Χαίρε ποτέ", αποτελεί ουσιαστικά αισθητικό ανάδοσμαπένθους από την απώλεια του συντρόφου της ποιητή 'Αθου Δημουλά…

Στο "Χαίρε ποτέ" και τα 49 ποιήματα, εμπνευσμένα, συγκεντρωτικά και αλληλοσυνεχόμενα το ένα με το άλλο, αποδίδουν μιαν αδιάπτωτη δημιουργική φαντασία προξενώντας εκπλήξεις ουσίας βιωματικής και λεκτικών συνειρμών, που καθηλώνουν υπαρξιακά δεδομένα σε αδιάπτωτο οίστρο. Ποίηση φαινομενικά και για τους αγνοούντες "υπερρεαλιστική", που όμως δεν είναι, γιατί συμπορεύεται με την ουσία των πραγμάτων, υπερβαίνοντας την κάθε τυχαιότητα με την αλήθεια ενός ευρηματικού οραματισμού. Όαση ποιητικού επιτεύγματος στη στασιμότητα, πλην μετρημένων εξαιρέσεων, των τελευταίων καιρών…

Το "Χαίρε ποτέ" εκφράζει με επιτυχία τη "μυστική" σημασία των λέξεων, των φράσεων και των συνδυασμών τους και αποδίδονται με δικό της ύφος και ήθος. Την αντιχαιρετούμε κι εμείς, για την αισθητική συγκίνηση που χαρίζει με συμβάντα χωρίς αισθηματολογίες, με ένα "Χαίρε πάντα" Δημουλά, για την άξια πρωτόφαντη ποίησή της.

Γιωργής Κότσιρας
Περιοδικό ΕΥΘΥΝΗ, Νο 210, Ιούνιος 1989


Η Εφηβεία της λήθης, Αθήνα,
Στιγμή, 1994 Σελ. 116 ΙSBN: 960-269-012-7.

…Her subjects, her landscapes, and her poetic "strategies" make Dimoula a close relative of the Polish poet Wislawa Szymobrska (the 1996 Nobel Laureate). With life-sustaining words, they both belong to the chorus of leading European poets on the eve of the twenty - first century; they manage to extract a fragrant oil out of the most ordinary human experiences, expressed with the most unpretentious language. Sixty years ago poets considered themselves the prophetic voices of their nations. Dimoula simply attempts to decipher the inscriptions of "the branches' movements [on] the scattered spring breeze" and she majestically achieves it, for the breeze's sake and for our bliss.

Anna Stavrakopoulou
Περιοδικό Hourvard Review.


Εφηβεία της λήθης

… Η εφηβεία της ληθης, πράγματι, αποτελεί εποχή εφηβείας, όπου τίποτε δεν έχει ολοκληρωτικά διαμορφωθεί. Το παρελθόν απ' όπου αφορμάται η ποίηση της Κ. Δημουλά εν ωθείται από το παρόν προς την περιοχή της λήθης, αντιθέτως γίνεται ζωντανό παρόν, η αιτία δημιουργίας του έργου…
Κυρίαρχα θέματα του έργου είναι ο χρόνος και ο θάνατος. Αυτά συνδέονται, όπως προαναφέραμε, με την προσωπική ζωή της ποιήτριας ασφαλώς τα σήματα της αντιστοιχίας πραγματικού και ποιητικού βίου είναι πάρα πολλά και αναγνωρίσιμα από τον αναγνώστη σε κάθε σημείο του έργου.
Με ανανεωμένη έκφραση που πολλές φορές μας παραδειγματίζει στο κείμενο εξαιρετικούς ποιητικούς νεολογισμούς με χρήση ποικιλότροπων μεταφορών και μετωνυμιών, η ποιήτρια δημιουργεί νέα σημαίνοντα που μορφοποιούν τον κόσμο της ονειρικής φαντασίας της και περιγράφουν τα αλληλεμπλεκόμενα θέματα του χρόνου και του θανάτου…
Αυτά που ο αναγνώστης απολαμβάνει, τελικά, από την ανάγνωση του έργου είναι η γνήσια ποιητική δημιουργία ου αναφέρεται στον άνθρωπο και την υπόστασή του, το θαυμάσιο ποιητικό ιδιόλεκτο με ανανεωμένη έκφραση υψηλού λυρισμού, η αριστοτεχνική οικειότητα χαμηλών τόνων και η ποικιλία ρυθμών που σηματοδοτούν, όπως οι λέξεις και οι φράσεις, τη ανθρώπινη δύναμη και αλήθεια που κρύβει η πραγματική ζωή, όταν είναι γνήσια και αυθεντική, καθώς μετουσιώνεται σε τέχνη.

Αλέξανδρος Ν. Ακριτόπουλος
Εφημ. Η ΑΥΓΗ, 6-1-1995


…Η ποίηση της Δημουλά δεν παρακολουθεί και δεν παρατηρεί μια καθορισμένη πραγματικότητα η γλώσσα της αντίθετα είναι μέρος αυτής της πραγματικότητας, είναι μια αναγέννηση του υλικού στοιχείου μέσω της μνήμης στο χώρο της πληρότητας και της ολοκλήρωσής του. Η ύλη για τη Δημουλά δεν είναι κάτι εξωτερικό και ξένο προς την ανθρώπινη ψυχή, αλλά το μίγμα των εμπειριών μας που μέσα μας αποκτά τη διάσταση της πληρότητάς του, η ποίηση τελειώνει και συμπληρώνει την ωραιότητα των μορφών, συμβάλλοντας στην ανάδυση αυτής της αόρατης ποιότητας του λόγου που μόνο η ποίηση συμβάλλει στην πραγμάτωσή της. Η Δημουλά προσδίδει στο υλικό την πληρότητά του μέσω της αισθητικής της γλώσσας, και εδώ ακριβώς βρίσκεται το αποκαλυπτικό στοιχείο της ποίησής της και το ρηξικέλευθο στοιχείο της ποιητικής της…

Βρασίδας Καραλής
Επικ. καθηγητής Παν/μίου Σίδνεϊ
Περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ Νο 356, Οκτώβριος 1995


Η εφηβεία της λήθης

…Τα ποιήματα της Δημουλά - που η έκδηλη αφηγηματικότητά τους σχεδόν σου επιβάλλει να τα διαβάσεις φωναχτά, ώστε να γευτείς τη χαρά της συνομιλίας, και να τα εισπράξεις ακέραια από δύο οδούς, την όραση, και την ακοή - απευθύνονται στον κόσμο των αισθημάτων του αναγνώστη, παρότι τα ίδια έχουν δουλευτεί ξανά και ξανά από έναν νου σθεναρό, έναν νου που καιροφυλακτεί για να μην ξεφύγει ανερμήνευτο το βίωμα ή ανεπεξέργαστο το κινούν αίσθημα…
Στην νέα συλλογή της Κικής Δημουλά, την "Εφηβεία της λήθης", με θαυμάσια ποιήματα και σίγουρο βάδισμα, έρχεται να επαληθεύσει την ποιητική της δύναμη και να δεθεί, ήδη δια του τίτλου, με το παρελθόν αφού το ζεύγος μνήμη-λήθη κρατάει τη θέση του κέντρου σε μια ποίηση που "επιμένει να θυμάται" επιμένει να αρδεύεται από μια μνήμη διηνεκώς έφηβη…

Παντελής Μπουκάλας
Ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 20-12-1994


Ενός λεπτού μαζί, Αθήνα, Ίκαρος, 1998
Σελ. 66 ISBN: 960-7721-37-3

Ενός λεπτού μαζί, της νοσταλγίας. Αλλά και ενός λεπτού σιγή στο ποιητικό φαινόμενο που ακούει στο όνομα: Κική Δημουλά. Οργανώνει και κινητοποιεί τα δυσαρμονικά συναισθήματα και τις εικόνες του εαυτού με μια εννοιακή σύλληψη που τη διαφοροποιεί και την ανάγει σε μέτρο. Διαθέτει τόσες λειτουργίες το γλωσσικό της σύστημα που σε εκπλήσσει…
Νοήματα που ευωδιάζουν και πόνος που ξεχειλίζει. Η απτότητά τους ξεπερνάει τις αντοχές. Κι έπειτα, χάρις στην ποιήτρια, ένα πλήθος γεγονότων γίνονται καταστάσεις οικείες, ενώ λειτουργικά είναι για τον αναγνώστη ανύπαρκτες…

Δήμητρα Παυλάκου
Δημοσιογράφος
Εφημ. Η ΑΥΓΗ, 25-12-1998

ενός λεπτού μαζί

…Ο τίτλος, και πάλι, του βιβλίου υποδεικνύει τον άξονα και την ηθική του ιστορούμενου κόσμου: "το μαζί" το "συν", η ευφορία, ο πολλαπλασιασμός, ο εορτασμός της ψυχής, είναι ληξιπρόθεσμος, οριακός, ενός λεπτού επικράτεια, ενός λεπτού σύμπαν - αλλά σύμπαν. Γιατί πάνω ακριβώς στο σύνορο του (ζωτικού) ενός λεπτού, αν όχι ήδη από μέσα, καιροφυλακτεί το τέλος, η διάλυση, η ματαιότητα, ο θάνατος. Ο χρόνος - θεμελιώδης γνώση του ανθρώπου αυτή - είναι πάντα με το μέρος του: η: "Δεν είναι λέξη ο καιρός. Είναι / ο κακοήθης όγκος της στιγμής"…

Παντελής Μπουκάλας
Ποιητής, κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 10-11-1998


Ήχος απομακρύνσεων, Αθήνα, Ίκαρος,
2001 Σελ. 84. ISBN: 960-772-166-7

Κλείνοντας τη συλλογή Ήχος απομακρύνσεων, της Κικής Δημουλά, θα ήταν μάλλον αφύσικο να μην παραξενευτώ, αναλογιζόμενος ότι δεν είχα συναντήσει, σ' αυτήν, τη λέξη φωτογραφία παρά ΄μόνο δύο φορές και μάλιστα όχι φορτισμένη όπως και όσο άλλοτε. Μιλώ γι' αυτό το τόσο γνώριμο, στην ποίησή της, στοιχείο, με το τόσο πολυσήμαντο και ποιητικά δραστικότατο φορτίο, που το πληροφοριακό, αλλά και το συναισθηματικό του εκτόπισμα επέδρασε καταλυτικά στη δημιουργία ευφρόσυνων αισθητικών καταστάσεων. Αυτό το σταθερό άνοιγμα προς το παρελθόν, στο αμετακίνητο πλαίσιο του οποίου περικλείονταν πρόσωπα μόνα ή συμπλέγματα προσώπων, μ' επάνω τους χαραγμένες τις διαθέσεις της στιγμής, σε στάσεις λησμονημένες ή ζηλότυπα φυλαγμένες στη μνήμη, τοπία και τόποι, όλα άρρηκτα δεμένα με μια ζωή που δεν χάθηκε, αλλά συρρικνώθηκε εντός της…
Η Κική Δημουλά διατηρεί ακόμα το γοητευτικά ιδιότυπο παγανισμό της, ο οποίος της επιτρέπει να συνομιλεί απ' ευθείας άλλοτε με το επέκεινα και άλλοτε με τον Χριστό και, το κυριότερο, εξακολουθεί να ταπεινώνεται και να ανυψώνεται όπως της το επιτάσσει ο "αιφνίδιος" η α "αποχρών" λόγος, αναπτύσσοντας μια δική της μεταφυσική, χωρίς προφανή στοιχεία μυστικότητας και ερήμην του ουρανού.

Κώστας Γ. Παπαγεωργίου
Ποιητής, πεζογράφος, κριτικός λογοτεχνίας
Εφημ. ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 29-6-2001


"Όσο ικανότερος είναι ο καλλιτέχνης", έλεγε ο Τ.Σ. Ελιοτ, "τόσο πιο απόλυτα θα διαχωρίζονται μέσα του ο άνθρωπος που πάσχει και η διάνοια που δημιουργεί, τόσο τελειότερα η διάνοιά του θα αφομοιώσει και θα μεταστοιχειώσει το υλικό της, δηλαδή τα πάθη". Από τη μεταπολεμική μας ποίηση δεν γνωρίζω άλλη γραφή εκτός από αυτήν της Κικής Δημουλά που να παρουσιάζει τόσο ανάγλυφα αυτόν τον εσωτερικό διαχωρισμό…

Νίκος Δαββέτας
Ποιητής
Εφημ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 15-11-1998

ΠΗΓΗ: http://www.greece2001.gr/writers/KikiDimoula.html