ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ

Άλλο ένα εξαιρετικό δείγμα δουλειάς του συναδέλφου και καλού φίλου Στράτου Τσαγγαρή Παρατίθενται πιθανά θέματα ανάπτυξης των βασικών θεματικών κύκλων του Λυκείου . Οι μαθητές της Β΄παρακαλώ να μελετήσουν τα θέματα που αφορούν τα ΜΜΕ
ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

1) «Ο άνθρωπος παρεμβαίνει στο φυσικό περιβάλλον, το διαμορφώνει, αλλά και το καταστρέφει. Πολλοί πιστεύουν ότι η επίδραση του ανθρώπου συ­νεπάγεται αναγκαστικά την καταστροφή του, και γι’ αυτό προτείνουν να μην επεμβαίνει καθόλου ο άνθρωπος σ’ αυτό, φτάνουν ως την άρνηση της τεχνολογίας και κηρύσσουν την «επιστροφή στη φύση». Παρουσίασε και αι­τιολόγησε τις προσωπικές σου απόψεις πάνω στη σχέση ανθρώπου και φυσικού περιβάλλοντος».

2) «Κάθε χρόνο, την περίοδο κυρίως του καλοκαιριού, αλλεπάλληλες πυρκαγιές αφανίζουν το δασικό πλούτο της χώρας, με επικίνδυνες συνέπειες για τη ζωή όλων μας. Τις πυρκαγιές αυτές άλλοι αποδίδουν σε άνομα συμφέ­ροντα, άλλοι σε ανθρώπινη αμέλεια, άλλοι σε τυχαία περιστατικά και άλλοι σε άλλες αιτίες. Ποια είναι η γνώμη σας σχετικά και πώς νομίζετε ότι μπορεί να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο;»

3) Τις τελευταίες δεκαετίες η ανθρωπότητα αντιμετωπίζει τον εφιάλτη του πυρηνικού ολοκαυτώματος. Κι ενώ προσπαθεί να αποφύγει -ή να εμποδί­σει- έναν πυρηνικό πόλεμο, βρίσκεται μπροστά στο δίλημμα της ειρηνικής α­ξιοποίησης της πυρηνικής ενέργειας, από την οποία όμως, όπως δείχνουν τα συχνά πυρηνικά ατυχήματα, αντιμετωπίζει όχι μικρότερους κινδύνους. Ποια είναι η θέση σας, ιδιαίτερα στο τελευταίο ζήτημα;

4) «Στις μέρες μας κολακευόμαστε για τις ανθρώπινες νίκες πάνω στη φύ­ση. Ωστόσο, για κάθε τέτοια νίκη η φύση μας εκδικείται. Η ανισορροπία που προκάλεσε η επέμβαση του ανθρώπου στη φύση είναι πια πραγματικότητα, το οικολογικό πρόβλημα είναι έντονο, ενώ σίγουρα οι συνέπειες είναι μεγάλες για τον άνθρωπο και για την ποιότητα της ζωής του. Να εκθέσετε τις απόψεις σας σχετικά. Υπάρχουν λύσεις εφικτές για το πρόβλημα; »

5) Είναι γενική η διαπίστωση ότι η άνοδος του βιοτικού επιπέδου δε συμ­βαδίζει πάντοτε με τη βελτίωση της ποιότητας της καθημερινής ζωής κυρίως στις οικονομικά αναπτυγμένες χώρες. Να φέρετε παραδείγματα που επιβεβαι­ώνουν το φαινόμενο, να βρείτε τις αιτίες και να επισημάνετε τους τρόπους με τους οποίους θα επέλθει η ισορροπία.

6) Πόσο ασυμβίβαστες είναι οι έννοιες της ανάπτυξης και της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος με τα σημερινά δεδομένα;

ΑΤΟΜΟ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

1. «Ο άνθρωπος, εκτός από το φυσικό, προσαρμόζεται και στο κοινωνικό του περιβάλλον, α) Γιατί είναι αναγκαία αυτή η προσαρμογή; β) Πώς την εν­νοείτε; ως ταύτιση με τις καθιερωμένες αντιλήψεις και συμπεριφορές; ως απο­δοχή αυτού που κάθε φορά αποκαλείται μοντέρνο ή μόδα, ή ως προσαρμογή, στα πλαίσια της οποίας επιτρέπεται στο άτομο να διαμορφώνει αυτόνομα και να ρυθμίζει μόνο του τη ζωή του; γ) Με ποιον τρόπο νομίζετε ότι μπορεί να ε­πιτευχθεί η ομαλή και αποτελεσματική προσαρμογή του ατόμου;»

2. «Όλοι, από τη νηπιακή ηλικία, εντασσόμαστε σε μικρές και σταδιακά σε ευρύτερες κοινωνικές ομάδες (οικογένεια, σχολείο, πόλη κτλ,). Ποια θετικά στοιχεία παρέχει η ένταξη αυτή και ποιες υποχρεώσεις συνεπάγεται; Με ποια συμπεριφορά και με ποιες πρωτοβουλίες προάγεται το κοινωνικό συμφέρον και ταυτόχρονα διασφαλίζεται η δημιουργική ανάπτυξη της προσωπικότητας μας;»

3. «Συμφωνείτε με την άποψη ότι ο καθένας είναι δημιουργός της τύχης του και υπεύθυνος γι’ αυτήν ή δέχεστε ότι υπάρχουν άλλοι παράγοντες (ποιοι;) έξω από την περιοχή ελέγχου μας που παίζουν τον κύριο ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και της ζωής μας;»

4. Πιστεύετε ότι η σύγχρονη κοινωνία ευνοεί την ανάπτυξη των θετικών στοιχείων της προσωπικότητας των μελών της, ώστε να γίνουν ελεύθερα και ευτυχισμένα άτομα; Να τεκμηριώσετε με επιχειρήματα τις απόψεις σας.

5. «Η άμιλλα ως παράγοντας ατομικής και κοινωνικής προόδου «.

6. «Μια από τις βασικότερες συνέπειες της εκβιομηχάνισης υπήρξε η ανα­τροπή της σχέσης υπαίθρου – πόλης προς όφελος της δεύτερης. Στις μέρες μας το ρεύμα αυτό της αστυφιλίας έχει πάρει διαστάσεις κοινωνικού προβλήματος. Ποιες οι συνέπειες στην οικονομία, στις κοινωνικές σχέσεις και γενικότερα στην ποιότητα της ζωής -των ανθρώπων;

7. Τα φαινόμενα ξενοφοβίας και ρατσισμού σε σχέση με την ενδημική α­νεργία και τον κοινωνικό αποκλεισμό.

8. Τι εννοεί ο Σαρτρ όταν λέει ότι «ο κάθε άνθρωπος δημιουργεί τον εαυ­τό του, οι επιλογές του ωστόσο «αγγίζουν το σύνολο των ανθρώπων»;

9. «Το να μοχθείς περισσότερο για το κοινό καλό παρά για τον εαυτό σου είναι ηρωικό. Το να προσπαθείς με την ίδια προθυμία τόσο για τον εαυτό αού όσο και για το κοινό καλό είναι επιβεβλημένο. Το να κοιτάζεις μόνο το συμ­φέρον σου είναι απάνθρωπο».

ΔΙΚΑΙΟ- ΝΟΜΟΙ- ΒΙΑ- ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

1. Για την ομαλή κοινωνική συμβίωση και την ευημερία και ασφάλεια των πολιτών είναι αναγκαία η ύπαρξη ευνομούμενου κράτους και η τήρηση των νόμων απ’ όλους τους πολίτες -και από το κράτος. Ωστόσο, αποτελεί πλέον κοινή συνείδηση ότι ιδανική θα ήταν η κοινωνία όπου το δίκαιο δε θα επιβαλ­λόταν με τα μέσα καταναγκασμού που διαθέτει το κράτος, αλλά η δικαιοσύνη θα αποτελούσε αρετή κάθε μέλους της κοινωνίας. Γιατί ο πραγματικά δίκαιος και προς τους νόμους θα συμμορφωθεί και προς τις επιταγές της ηθικής του συνείδησης. Και είναι αυτό το τελευταίο εξίσου αναγκαίο όσο και το πρώτο, αν θέλουμε να δημιουργήσουμε έναν κόσμο ανθρώπινο, πραγματικά ευ­τυχισμένο.

2. «Η δικαιοσύνη είναι γέννημα της ανάγκης και μητέρα της ειρήνης».

3. Πολλοί υποστηρίζουν ότι η επιβολή ποινών στους μαθητές απηχεί πα­ρωχημένες αυταρχικές αντιλήψεις και δε συμβάλλει στην επίτευξη των στόχων της σχολικής αγωγής. Άλλοι όμως πιστεύουν ότι οι ποινές είναι απαραίτητες για την ομαλή λειτουργία του σχολείου και τη σωστή διαμόρφωση του χαρακτήρα των νέων, φτάνοντας στο σημείο να προτείνουν αυστηρότερες ποι­νές. Με βάση και την πείρα σας από τη σχολική ζωή να εκθέσετε τις σχετικές απόψεις σας.

4. «Είναι χαρακτηριστικό των ημερών μας ότι βαθμιαία αλλάζει η τυπική εικόνα της βίας και της εγκληματικότητας. Στη θέση των μικροαδικημάτων λειτουργεί τώρα το οπλισμένο χέρι. Αυτή η μετατόπιση, που αποτελεί ένα πα­γκόσμιο φαινόμενο, πρέπει να ερμηνευτεί και να αντιμετωπιστεί, αφού κύριοι εκτελεστές του φαινομένου είναι στο μεγαλύτερο ποσοστό τους νέοι άνθρωποι. Ποια είναι τα αίτια της βίας και της εγκληματικότητας σήμερα; Ποιες οι μορφές τους; Πώς νομίζετε ότι μπορεί να αναχαιτιστεί το κύμα αυτό;»

5. «Ενώ κάποτε το μήνυμα που κρυβόταν πίσω από τη βία των ισχυρών τρομοκρατικών ομάδων ήταν «Ακούστε μας!», τώρα μετατρέπεται όλο και περισσότερο σε μια απεγνωσμένη κραυγή: «Είμαστε ακόμη εδώ! »»

6. Η ανεργία ως παράγοντας εγκληματικότητας.

7. Ποια είναι η γνώμη σας για τη θανατική ποινή;

8. «Η προσφυγή της πολιτείας στην ποινή οφείλεται και στην προσπάθεια να ικανοποιηθεί το περί δικαίου αίσθημα του λαού, που, πιστός πολλές φορές σε αρχέγονες αντιδράσεις, ικανοποιείται και εφησυχάζει, αποποιούμενος τις όποιες ευθύνες του». Από αφορμή το παράθεμα να διερευνήσετε:

α) τους λόγους για τους οποίους επιβάλλονται ποινές στους παραβάτες,

β) αν στις αυστηρές ποινές λανθάνει η βεβαιότητα για την απόλυτη ενοχή του παραβάτη και την αθωότητα του κοινωνικού συνόλου, και

γ) αν υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις.

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

1. «Είναι γεγονός πως με την ανάπτυξη του τεχνικού πολιτισμού αυξήθηκε η ποσότητα των αγαθών και των μέσων που έχουμε στη διάθεση μας, αλλά χάθηκε η ποιότητα της ζωής. Που οφείλεται, κατά τη γνώμη σας, η υποβάθμι­ση αυτή; Ποιες οι επιπτώσεις της στην ευτυχία του ανθρώπου; Πιστεύετε πως υ­πάρχουν τρόποι να ανακοπεί η σημερινή πορεία και να επιτευχθεί η επιθυμητή αναβάθμιση της ποιότητας της ζωής μας;»

2. Ζούμε, λένε, σε περίοδο κρίσης: ηθικής, πολιτικής, οικονομικής, πολιτι­σμικής. Αλλά ενώ τέτοιες διαπιστώσεις θα έπρεπε να σημάνουν γενικό συνα­γερμό ή τουλάχιστον εθνική εγρήγορση, στην πραγματικότητα όλοι φαίνεται να έχουν αποδεχτεί ως μοιραία αυτήν την κατάσταση, που λειτουργεί μάλλον ως άλλοθι, για να μην κάνουν τίποτα και να βυθίζονται σε μια συλλογική μακαριότητα -ή παράνοια.

Πώς θα μπορούσε να αφυπνιστεί η κοινωνία μας και να επανέλθει σε έναν κώδικα αξιών και συμπεριφορών που θα κινητοποιήσει όσους πρέπει σε μια συλλογική προσπάθεια εξόδου από την κρίση;

3. Ποιες αξίες του πολιτισμού μας κινδυνεύουν, που πρέπει να διασωθούν;

4. Έκανε πιο ευτυχισμένο τον άνθρωπο ο σύγχρονος πολιτισμός;

5. Ο νέος πολιτισμός που ανατέλλει θα είναι καλοδεχούμενος;

6. «Σήμερα αμφισβητείται σοβαρά η άποψη ότι είναι δυνατή η διαρκής και απεριόριστη πρόοδος του πολιτισμού. Ποια είναι η γνώμη σας σχετικά με το θέμα;»

7. Η διάσωση του νεοελληνικού μας πολιτισμού στα πλαίσια της Ευρω­παϊκής Ένωσης θα εξαρτηθεί από την οικονομική μας επιβίωση; Από ποιους άλλους παράγοντες θα εξαρτηθεί; Να αναπτύξετε τις σχετικές απόψεις σας.

ΠΑΡΑΔΟΣΗ

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

1) Ο σεβασμός στην παράδοση και η ανάγκη της αλλαγής:

α) πώς εννοείτε το σεβασμό στην παράδοση και πώς μπορεί να συνδυα­στεί με την ανάγκη εκσυγχρονισμού;

β) ποια είναι η στάση των νέων σήμερα απέναντι στην παράδοση;

γ) πώς μπορεί να αποκατασταθεί η αναγκαία σχέση των νέων με την παράδοση;

2) «Ένα μέρος του παρελθόντος πεθαίνει κάθε στιγμή και η θνησιμότητα του μας μολύνει, αν προσκολληθούμε σ’ αυτό με υπερβολική αγάπη, ένα μέρος του παρελθόντος μένει πάντα ζωντανό, και κινδυνεύουμε καταφρονώντας τη ζωντάνια του». Με δεδομένη την ορθότητα της άποψης αυτής να παρουσιάσετε τη στάση που πρέπει να τηρούμε απέναντι στα πολιτιστικά αγαθά που μας κληροδότησε το παρελθόν.

3) «Από άλλους η παράδοση χαρακτηρίζεται αντίδραση, μεσαίωνας, σκο­ταδισμός, άλλοι όμως τη θεωρούν «σωσίβια λέμβο» της κοινωνίας. Αφορμώμενοι από τις παραπάνω αντίθετες απόψεις να εκθέσετε την προσωπική σας θέ­ση με τεκμηριωμένη επιχειρηματολογία».

4) «Είναι έκδηλη στον καιρό μας μια τάση υποτίμησης ή ακόμη και άρνη­σης των παραδοσιακών αξιών σε ό,τι αφορά κυρίως τον τρόπο ζωής.

α) Αυτό παρατηρείται γιατί οι παραδοσιακές αξίες δεν μπορούν να ανταποκριθούν πλέον στις ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου ή για άλλους λόγους;

β) Λεν μπορεί να υπάρξει δημιουργική σύζευξη παράδοσης και μοντέρνου πολιτισμού;

5) «Ποια πιστεύετε πως θα είναι η θέση της Ελλάδας, η σημασία της και η προσφορά της, σε σχέση με τις παραδόσεις της και τα στοιχεία που συγκροτούν τη βαθύτερη φυσιογνωμία της, στην Ενωμένη Ευρώπη;»

6) «Να δώσετε ης απόψεις σας σχετικά με τα εξής:

α) ο οριακός χαρακτήρας της ελληνικής παράδοσης,

β) ο ρόλος των παραδοσιακών και α­νανεωτικών στοιχείων,

γ) η ύπαρξη ή όχι ενιαίας ελληνικής παράδοσης».

7) Πολλοί στην εποχή μας και ιδιαίτερα νέοι διακατέχονται από την τά­ση που ονομάζουμε ξενομανία: μιμούνται καθετί το ξένο, είτε αυτό αφορά την εμφάνιση και τη συμπεριφορά τους, είτε τις αντιλήψεις και τα πρότυπα ζωής. Πώς εξηγείτε αυτήν την άκριτη αποδοχή όλων των επιδράσεων που φτάνουν στη χώρα μας και ποιες συνέπειες μπορεί να έχει τόσο στην εθνική μας φυσιο­γνωμία και παράδοση, όσο και στην ποιότητα της ζωής, ιδιαίτερα των νέων, αλλά και στη διαμόρφωση του μέλλοντος μας;

ΗΘΙΚΕΣ ΑΞΙΕΣ ΚΑΙ ΙΔΑΝΙΚΑ

1) «Ένας άνθρωπος τότε είναι αληθινά ενάρετος, όταν ξέρει πως ενώ δια­τρέχει τον κίνδυνο να μην προκόψει κι ούτε ακόμη να δικαιωθεί ποτέ, εντού­τοις μένει απαρέγκλιτα πιστός στο δρόμο της αρετής, μόνο και μόνο για να μην έρθει κάποτε η ώρα που θα νιώσει αηδία για την ψυχή του, όπως θα αηδί­αζε μπροστά σ’ ένα βρώμικο κουφάρι».

2) «Η ανθρωπιά δεν μπορεί να είναι ποτέ μέσο αυτοπροβολής, γιατί είναι πάνω απ’ όλα αυταπάρνηση, α) Τι περιεχόμενο πρέπει να δοθεί στον όρο αν­θρωπιά, για να εναρμονιστεί με την αυταπάρνηση; β) Γιατί η ανθρωπιά στην περίπτωση αυτή αποκλείεται να έχει οποιαδήποτε σχέση με κάθε μέσο αυτο­προβολής;»

3) «Λένε μερικοί πως τα παλιότερα ιδανικά και οι παραδοσιακές αξίες ξέφτισαν πια τόσο πολύ, ώστε δεν μπορούν τίποτε το σημαντικό να προσφέρουν σήμερα στον άνθρωπο, που ζει μέσα στις ξέφρενες ιαχές του τεχνολογικού θρι­άμβου. Άλλοι όμως ισχυρίζονται ότι ο άνθρωπος θα μαραζώσει και θα πεθάνει χωρίς εκείνα τα ιδανικά κι εκείνες τις αξίες, που μπορεί να φαίνονται σε με­ρικούς παλιά και ξεπερασμένα, στην ουσία όμως αποτελούν το οξυγόνο της ανθρώπινης ύπαρξης. Συζητήστε τις δυο αυτές απόψεις και υποστηρίξτε τη δι­κή σας θέση.»

4) «Ο κόσμος μας σήμερα περνάει μια βαθιά και πολύπλευρη κρίση: ιδεο­λογική, πολιτική, οικονομική και κοινωνική. Οι λαοί οδεύουν απογοητευμένοι πια το δρόμο του πεπρωμένου τους χωρίς όραμα, χωρίς ελπίδα και χωρίς σί­γουρο προσανατολισμό. Μια ακατανίκητη μανία καταναλωτισμού και φτηνού ευδαιμονισμού σφραγίζει τη συμπεριφορά τους, που αποτελεί ωστόσο έναν τρό­πο διαφυγής από το αδυσώπητο αδιέξοδο του άγχους, του φόβου και της α­πελπισίας.

α) Πού νομίζετε ότι στηρίζεται η απαισιόδοξη αυτή άποψη για το σημερινό κόσμο;

β) Να αντιτάξετε τη δική σας θέση με τεκμηριωμένη ε­πιχειρηματολογία. »

5) Κοντά στη μεγάλη ευτυχία που όλοι επιζητούμε, υπάρχουν και οι μι­κροχαρές της ζωής. Ποιες κατά την προσωπική σας εκτίμηση είναι αυτές οι μικροχαρές; Ποια είναι η αξία και η σημασία που έχουν στη ζωή μας; Μπο­ρούν να μας κάνουν ευτυχισμένους, όταν επιδιώκονται παράλληλα με (ή και χωρίς αυτήν) τη μεγάλη ευτυχία;

6) «Είναι γενικά παραδεκτή η άποψη ότι η φιλία αποτελεί ένα από τα ω­ραιότερα και σπανιότερα αγαθά. Ποια είναι τα κριτήρια για τη δημιουργία μιας αληθινής φιλίας; Ποια η αξία της φιλίας; Υπάρχει αληθινή φιλία σήμε­ρα;»

7) «Ο ανθρωπισμός αναγνωρίζεται σήμερα ως θεμελιώδης λίθος για τη σωστή πορεία της ανθρωπότητας. Από τότε που οι άνθρωποι ένιωσαν το αλη­θινό νόημα της ύπαρξης τους έκαναν ατέρμονες αγώνες για την επικράτηση του. Να κρίνετε αν στην εποχή μας υπάρχει πνεύμα ανθρωπισμού ή, όπως λέ­γεται, κρίση ανθρωπιστικών αξιών».

8) «Η αισιοδοξία για το μέλλον είναι απαραίτητη προϋπόθεση για κάθε πρόοδο,

α) Πώς μπορεί κανείς να είναι αισιόδοξος, και όταν ακόμη ξεκινάει από τις πιο απαισιόδοξες διαπιστώσεις; και

β) πιστεύετε ότι ιδιαίτερα οι νέοι πρέπει «εξ ορισμού» να είναι πάντα αισιόδοξοι;

9) Λέμε συχνά πως ζούμε σε μια κοινωνία αφθονίας και ευδαιμονισμού, όπου έχουν θεοποιηθεί τα υλικά αγαθά, ενώ αντίθετα έχουν υποτιμηθεί οι πνευματικές και ηθικές αξίες.

α) Ποιοι λόγοι οδήγησαν στην κατάσταση αυτή;

β) Βλέπετε ελπιδοφόρα σημάδια για ένα πιο «ηθικό» μέλλον;

γ) Ποιος είναι ο ρόλος των νέων προς την κατεύθυνση αυτή;

10) Στη ζωή συναντάμε συχνά καταστάσεις αντίθετες από εκείνες που ονειρευόμαστε, επιδιώκουμε ή γενικά βρίσκουμε σύμφωνες με τα «πιστεύω» και τη συνείδηση μας. Δύο είναι οι τρόποι με τους οποίους μπορεί κανείς να τις α­ντιμετωπίσει: ο συμβιβασμός και η αντίδραση. Τι έχετε να πείτε γι’ αυτούς και ποιον θα διαλέγατε εσείς προσωπικά;

11) «Μήπως με τις εκπληκτικές ανακαλύψεις και εφευρέσεις μας, με τις θαυμαστές επιτεύξεις και τα κατορθώματα μας σφυρηλατούμε ένα φαντασμα­γορικό μέλλον, όπου θα υπάρχουν άπειροι άνθρωποι, αλλά θα λείπει ο… Άνθρωπος; Συζητήστε τη δυσοίωνη αυτή προοπτική.»

12) Ζούμε σε μια περίοδο κρίσιμων κοινωνικών, θεσμικών και πολιτισμι­κών ανακατατάξεων, ιδεολογικού αναπροσανατολισμού, κατακερματισμού ή μετατόπισης προαιώνιων και σταθερών αξιών, ενώ την ίδια στιγμή αφοσιωνό­μαστε στη λατρεία του βραχυπρόθεσμου και του εφήμερου. Πώς αντιδρούν οι νέοι άνθρωποι στην κατάσταση αυτή;

13) «Η αγάπη του πλούτου, που η αχόρταγη αναζήτηση του μας έχει γίνει μόνιμη αρρώστια, και η φιληδονία υποδουλώνουν, ή, καλύτερα, καταποντί­ζουν αύτανδρη τη ζωή μας. Τι δεν υπάρχει αρρώστια που να ταπεινώνει τον άνθρωπο περισσότερο από τη φιλαργυρία, ούτε και τον εξευτελίζει περισσότερο από τη φιληδονία «. Να αναπτύξετε το θέμα, αφού εξετάσετε ποια είναι κατά τη γνώμη σας τα πλεονεκτήματα και ποια τα μειονεκτήματα των χρημάτων».

14) «Πιστεύετε ότι ο άνθρωπος αλλοτριώνεται από τις συνθήκες κάτω α­πό τις οποίες αναγκάζεται να ζει και να εργάζεται; Να δικαιολογήσετε την άποψη σας».

15) «Όσο υπάρχει μια τάξη κατώτερη, εγώ θα ‘μαι δικός της, όσο υπάρχει μια τάξη που ξεπέφτει σε υπόκοσμο, εγώ θα ‘μαι δικός της, όσο υπάρχει έστω και μια ψυχή στη φυλακή, εγώ δε θα ‘μαι λεύτερος». Να σχολιάσετε το χωρίο και να εκθέσετε τις απόψεις σας.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

1) «Στο καίριο ερώτημα ποια θεωρούν ως την ιδανικότερη δημοκρατική κοινωνία, μερικοί νέοι απάντησαν: εκεί όπου βασιλεύει ο νόμος και η τάξη. Άλλοι ωστόσο αποκρίθηκαν: εκεί όπου είναι σεβαστά τα δικαιώματα και επι­βεβλημένα τα καθήκοντα. Αφού συζητήσετε τις δυο αυτές απαντήσεις, να εκ­φράσετε τη δική σας άποψη».

2) Υποστηρίζουν πολλοί ότι στο τέλος του 20. αιώνα ζούμε το θρίαμβο της δημοκρατίας: άλλα πολιτεύματα και αντίπαλες κοσμοθεωρίες που δοκιμάστη­καν στον αιώνα μας κατέρρευσαν, ενώ η δημοκρατία εξακολουθεί να έχει την προτίμηση των ευρύτερων στρωμάτων της οικουμενικής κοινότητας. Ωστόσο, οι άνθρωποι σήμερα δεν είναι ευχαριστημένοι από την πολιτική και τους πολιτι­κούς, και πολλοί θεωρούν ότι η παραδοσιακή δημοκρατία, ιδίως με την αντι­προσωπευτική της μορφή, δεν ικανοποιεί τις σύγχρονες απαιτήσεις σε ό,τι αφορά κυρίως την κατοχύρωση των κατακτημένων δικαιωμάτων, την ποιότητα της ζω­ής και το σεβασμό της προσωπικότητας του πολίτη. Πιστεύετε ότι η δημοκρατία μπορεί και σήμερα να ικανοποιήσει τις ανάγκες και τις απαιτήσεις των ανθρώ­πων, ή μήπως χρειαζόμαστε κάτι περισσότερο ή κάτι άλλο;

3) «Υπάρχει ένα σχίσμα ανάμεσα στην πολιτική σκέψη και την πραγματι­κότητα: η πολιτική σκέψη τεχνοκρατικοποιήθηκε και εξομοιώθηκε με την οι­κονομική διαχείριση. Ασχολείται μόνο με μετρήσιμα μεγέθη αγνοώντας τις α­γωνίες και τα βάσανα των ανθρώπων. Επιπλέον, η απολιθωμένη πολιτική υ­ποκρίνεται καθημερινά, ανίκανη να αντιμετωπίσει τη συνθετότητα των σύγχρονων προβλημάτων… Δεν υπάρχει καμιά πρόταση για το μέλλον» (Εντγκάρ Μρρέν).

4) «Αυτό που ακόμα ονομάζεται πολιτική δεν αποτελεί παρά μία τεχνικο-γραφειοκρατική διαχείριση, τόσο για τους εκάστοτε κυβερνώντες όσο και για τους εκάστοτε αντιπολιτευόμενους» (Κ. Αξελός)

.

5) «Η εξέλιξη και η αναπαραγωγή των σύγχρονων κοινωνιών συνδέεται άρρηκτα με την πολιτική θεσμοποίηση της ελευθερίας και της δημοκρατίας».

6) Ποιες είναι οι προϋποθέσεις και η σημασία της κριτικής και του διαλό­γου;

7) «Μικρά και μεγάλα συμφέροντα ροκανίζουν συστηματικά τους κοι­νωνικούς θεσμούς και καθιστούν ανίσχυρους τους νόμους της πολιτείας».

Αφού συνδυάσετε το παραπάνω παράθεμα αφενός με τις φανερές και α­φανείς παρεμβάσεις ισχυρών οικονομικών παραγόντων στην οικονομική, πο­λιτική, κοινωνική και θεσμική ζωή της χώρας, και αφετέρου με τις όλο και πιο συχνές εκδηλώσεις αντίδρασης κοινωνικών ομάδων που θίγουν άλλες κοι­νωνικές ομάδες (απεργίες,, κλείσιμο δρόμων, αποκλεισμός περιοχών κτλ.), να διερευνήσετε σε βάθος το φαινόμενο, να εξετάσετε τις αιτίες και τις συνέπειες και να αναζητήσετε τρόπους με τους οποίους η κοινωνία ή/ και η πολιτεία θα μπορούσε να αντιμετωπίσει -ή να προλάβει- τέτοιες καταστάσεις που υπονο­μεύουν τη δημοκρατία.

8) «Δύο βασικά στοιχεία του δημοκρατικού πολιτεύματος είναι η κριτική και ο διάλογος. Ωστόσο πολλές φορές αυτά λειτουργούν επιφανειακά και δί­νουν την εντύπωση ότι αποτελούν αυτοσκοπό, ωραιοποιούν το πολίτευμα και δεν αποτελούν αναπόσπαστο και λειτουργικό στοιχείο της δημοκρατίας».

α) Κάτω από ποιες προϋποθέσεις νομίζετε ότι μπορεί να γίνει άσκηση ε­ποικοδομητικής και αποτελεσματικής κριτικής μέσα στη δημοκρατία;

β) Σε ποιους κατά τη γνώμη σας τομείς της δημόσιας ζωής είναι ανα­γκαία η άσκηση κριτικής και η διεξαγωγή διαλόγου, ώστε να διασφαλίζονται αφενός τα ατομικά και κοινωνικά δικαιώματα των πολιτών, και αφετέρου η εύρυθμη και προοδευτική λειτουργία της δημοκρατίας;

9) Πολλοί πιστεύουν ότι η ουσιαστική αποκέντρωση -πολιτική, οικονομι­κή, θεσμική κτλ.- προς την κατεύθυνση μιας ημιάμεσης δημοκρατίας αποτελεί σήμερα την καλύτερη λύση για την αντιμετώπιση των προβλημάτων λειτουργί­ας και απόδοσης της σύγχρονης έμμεσης δημοκρατίας.

α) Ποιες κατά τη γνώμη σας και σε ποιους τομείς είναι οι δυσλειτουργίες της δημοκρατίας μας που επιβάλλουν την αποκέντρωση;

β) Ποια προβλήματα θα μπορούσε να λύσει και ποιες ωφέλειες θα είχαμε;

ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

1) «Να αναπτύξετε με παραδείγματα από την εμπειρία ή την ιστορία τη θεματική φράση: «Η έγκαιρη και έγκυρη πληροφόρηση έχει μεγάλη σημασία για τη ζωή του ανθρώπου»».

2) «Σύμφωνα με την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμά­των, υπάρχει στενή σχέση ανάμεσα στο δικαίωμα για ελευθερία της γνώμης και στο δικαίωμα για ελευθερία της πληροφόρησης και της επικοινωνίας. Προσπαθήστε να διερευνήσετε αυτήν τη σχέση».

3) «Ο τύπος ελέγχει, και οδηγεί και το λαό να ελέγχει, άρα οδηγεί το λαό στο να σκέπτεται και να ζει την πολιτική ζωή της δημοκρατίας. Ο τύπος διαφωτίζει, καθοδηγεί και διαμορφώνει κυριολεκτικά την κοινή γνώμη, αυτήν τη διάχυτη δύναμη που έμμεσα ή άμεσα επηρεάζει κατά ένα βαθμό κάθε από­φαση, κάθε κίνηση μέσα στο μηχανισμό της πολιτικής ζωής. Η δύναμη αυτή είναι απέραντη, είναι κυριολεκτικά ακαταμέτρητη. Η εφημερίδα με ένα δημοσί­ευμα της κάνει το καλό ή το κακό, όχι μόνο μια φορά, όπως συμβαίνει με τους ανθρώπους, αλλά τόσες χιλιάδες φορές, όσες χιλιάδες φύλλα της θα πουλη­θούν και θα διαβαστούν» (Μ. Στασινόπουλος).

4) Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης συμβάλλουν κατά τρόπο καθοριστικό στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης. Σε ποιο βαθμό νομίζετε ότι η λειτουργία τους συντελεί στην ορθή και αντικειμενική πληροφόρηση; Πότε οι επιδράσεις τους είναι θετικές και πότε αρνητικές;

5) «Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με την άποψη ότι ο Τύπος μπορεί να στηρίξει το δημοκρατικό πολίτευμα; Υποστηρίξτε τη θέση σας με τα κατάλληλα ε­πιχειρήματα, και εφόσον συμφωνείτε, δείξτε με ποιες προϋποθέσεις μπορεί ο Τύπος να παίξει αυτόν το ρόλο».

6) «Ποια είναι η γνώμη σας για την παραπληροφόρηση; Ποιοι παράγο­ντες συνήθως την προκαλούν και ποιες μπορεί να είναι οι συνέπειες της; Γιατί ο κόσμος παρασύρεται μερικές φορές από την παραπληροφόρηση;»

7) «Καθημερινά παίρνουμε αλλά και δίνουμε πληροφορίες για διάφορα γεγονότα. Ποια στάση νομίζετε ότι πρέπει να διαμορφώνουμε ως δέκτες των πληροφοριών αυτών και ποια ευθύνη πιστεύετε ότι έχουμε ως πομποί;»

8) «Να συγκρίνετε τα κυριότερα Μ.Μ.Ε. (τύπο, ραδιόφωνο, τηλεόραση) και να εντοπίσετε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα του καθενός».

9) Πιστεύετε ότι τα Μ.Μ.Ε. μπορούν να συμβάλουν στην αλληλοκατανόη­ση και στον αλληλοσεβασμό των ατόμων, των ομάδων και των λαών; Μήπως με τα μέσα αυτά κινδυνεύει η πολιτιστική ταυτότητα των μικρών χωρών από την πολιτιστική κυριαρχία των αναπτυγμένων χωρών;

10) Μερικές από τις βασικές αρχές που περιλαμβάνονται στον ηθικό κώ­δικα των δημοσιογράφων είναι η κοινωνική ευθύνη και η επαγγελματική ακε­ραιότητα του δημοσιογράφου, ο σεβασμός της ιδιωτικής ζωής και της αξιοπρέ­πειας του ανθρώπου, ο σεβασμός του δημόσιου συμφέροντος και η δυνατότητα του κοινού να έχει πρόσβαση και συμμετοχή στα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Σε ποιο βαθμό η πραγματικότητα ανταποκρίνεται σ’ αυτές τις αρχές;

11) Όπως οι περισσότερες τεχνικές πρόοδοι, η τελειοποίηση των Μ.Μ.Ε. αποτελεί ταυτόχρονα μιαν υπόσχεση ελευθερίας και μιαν απειλή καινούριας δουλείας.

α) Ποιες είναι οι θετικές και ποιες οι αρνητικές επιδράσεις των Μ.Μ.Ε.;

β) Κάτω από ποιες προϋποθέσεις η λειτουργία τους μπορεί να συμβάλει στην πρόοδο της κοινωνίας και στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής μας;

γ) Ποια πρέπει να είναι η στάση των νέων απέναντι σε αυτά;

ΠΑΙΔΕΙΑ – ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

1) Πώς κρίνετε την Εκπαίδευση μας γενικά, και ειδικότερα το σχολείο, όπως το γνωρίσατε; Ικανοποιεί τις ανάγκες της κοινωνίας και των νέων αν­θρώπων σήμερα; Ποιες αλλαγές ή βελτιώσεις και σε ποιους τομείς θα μπορού­σαν να συμβάλουν στον εκσυγχρονισμό της Εκπαίδευσης και στην εναρμόνιση του σχολείου με την κοινωνία;

2) Ποια είναι η γενική αρχή που πρέπει να διέπει τη σχολική πράξη; Το σύστημα διδασκαλίας έχει ως προορισμό του να «διδάσκει», να μεταβιβάζει δηλ. μια κληρονομιά γνώσεων και ικανοτήτων, αποβλέποντας στην οργανική ένταξη του ατόμου στην (εθνική) κοινότητα ή να «διαπαιδαγωγεί», να συμ­βάλλει δηλαδή, με το πρόσταγμα της αυτονομίας, στην άνθηση της ατομικής προσωπικότητας-δημιουργικότητας κάθε παιδιού; Μήπως, τελικά, αυτή η α­ντίθεση δεν έχει νόημα, καθώς ανάμεσα σε αυτούς τους δύο στόχους δεν υ­πάρχει τόσο ριζική αντινομία αλλά μάλλον μια βαθύτερη σύνδεση ή και αμοι­βαία συμπληρωματικότητα;

3) Παρ’ όλο που σήμερα το πανεπιστημιακό πτυχίο δεν εξασφαλίζει επαγ­γελματική αποκατάσταση και παρά το σκληρό ανταγωνισμό που παρατηρεί­ται, πολλοί νέοι συνωστίζονται κάθε χρόνο στις πύλες των πανεπιστημίων. Πώς εξηγείτε το φαινόμενο, και -στο βαθμό που αυτό δημιουργεί σοβαρά προ­βλήματα στους ίδιους τους νέους αλλά και στην κοινωνία γενικότερα- πώς νομίζετε ότι θα μπορούσαν να αλλάξουν τα πράγματα;

4) ««Σκοπός της εκπαίδευσης είναι να συμβάλει στην ολόπλευρη, αρμο­νική και ισόρροπη ανάπτυξη των διανοητικών και ψυχοσωματικών δυνάμεων των μαθητών, ώστε να έχουν τη δυνατότητα να εξελιχθούν σε ολοκληρωμένες προσωπικότητες και να ζήσουν δημιουργικά». Με βάση το δεδομένο αυτό και την εμπειρία σας από τη σχολική πραγματικότητα να εκθέσετε την άποψη σας για το βαθμό επίτευξης των αναφερομένων γενικών στόχων του εκπαιδευτικού συστήματος και να τις αιτιολογήσετε».

5) Λεν υπάρχει αμφιβολία πως η παιδεία απελευθερώνει τον άνθρωπο, καθώς τον απαλλάσσει από την άγνοια, πλουτίζει τις εμπειρίες του και καλ­λιεργεί όλες τις ικανότητες του. Επισημαίνεται όμως από πολλούς πως ταυ­τόχρονα αποτελεί και μέσο υποδούλωσης και χειραγώγησης του νέου, καθώς του επιβάλλει τρόπους σκέψης, αξίες και γενικά πρότυπα ζωής που άλλοι τα έχουν επιλέξει. Πώς αντιλαμβάνεσθε αυτόν τον απελευθερωτικό αλλά και δε­σμευτικό ρόλο της παιδείας και πώς, κατά τη γνώμη σας, μπορεί να αρθεί αυ­τή η αντινομία;

6) Κάθε κοινωνία, με τη βοήθεια της παιδείας, προσπαθεί να διαμορφώσει τον τύπο ανθρώπου που αυτή θεωρεί ιδανικό. Εκτός όμως από την ίδια την κοινωνία, υπάρχουν κι άλλοι παράγοντες, πέρα από τον έλεγχο της, που κι αυτοί συμβάλλουν στη διάπλαση της προσωπικότητας.

α) Ποιοι είναι αυτοί οι παράγοντες και ποιος ο ρόλος τους στη διαμόρ­φωση της προσωπικότητας;

β) Ποιο πρότυπο ανθρώπου θα θέλατε να προβάλλει η κοινωνία μας και με ποιους τρόπους πιστεύετε ότι θα πετύχαινε το στόχο της;

7) «Ο θεσμός της δωρεάν παιδείας επιδίωξε να αμβλύνει τις κοινωνικές ανισότητες. Ποιοι πιστεύετε ότι είναι οι παράγοντες που αναιρούν τον κύριο στόχο του συγκεκριμένου κοινωνικού μέτρου;»

8) Πολλοί μαθητές απορρίπτουν το σημερινό σχολείο, γιατί, κατά τη γνώμη τους, δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις σημερινές ανάγκες του νέου και στις απαιτήσεις της εποχής. Αμφισβητούν την παρεχόμενη γνώση, τα μέσα και τον τρόπο διδασκαλίας και γενικά τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας του. Ποια είναι η άποψη σας;

9) «Το σχολείο εξακολουθεί να προετοιμάζει το παιδί για έναν κόσμο που δε θα υπάρχει, όταν εκείνο θα έχει μεγαλώσει».

10) «Η εκπαίδευση με τη μορφή του σχολείου έχει τριπλό σκοπό: να αξιο­ποιήσει τα φυσικά κεφάλαια του νέου ανθρώπου, να του δώσει τα αναγκαία εφόδια, να τον μυήσει στα πνευματικά αγαθά».

11) «Αγωγή σημαίνει εξουδετέρωση των αρνητικών παραγόντων ή συνθη­κών που παρεμποδίζουν την ελεύθερη εξέλιξη του παιδιού, χωρίς άμεσους πα­ρεμβατισμούς. Μόνο με πολλή κατανόηση για την ψυχική κατάσταση και τα προβλήματα του εφήβου μπορεί ο παιδαγωγός να κερδίσει την εμπιστοσύνη του και να επιδράσει έμμεσα αλλά αποτελεσματικά πάνω του. Στόχος πρέπει να είναι ν’ αποκτήσουν οι έφηβοι κριτική σκέψη και υπευθυνότητα, να εκδηλώ­σουν δημιουργικές πρωτοβουλίες και να συμβάλουν υπεύθυνα στην πρόοδο και εξέλιξη του κοινωνικού συνόλου» (Ρούσσο).

ΓΛΩΣΣΑ

1. «Η γλώσσα εκφράζει τον πολιτισμό ενός τόπου και μιας εποχής. Όλοι οι καιροί της ακμής υπήρξαν και περίοδοι γλωσσικής καλλιέργειας. Αν προ­σέξουμε καλύτερα, θα ιδούμε πως και μόνον από τη σπουδή της γλώσσας ενός λαού μπορούμε να καταλήξουμε σε βέβαια συμπεράσματα για την ιδιομορφία και για το βαθμό πολιτισμού του».

α) Να εξηγήσετε αυτήν τη σύνδεση γλώσσας και πολιτισμού.

β) Να αναφερθείτε ιδιαίτερα στην εποχή μας και να βγάλετε τα συμπερά­σματα σας από τη γλωσσική κρίση που περνάμε.

2. «Μήγαρις έχω τίποτις άλλο στο νου μου, πάρεξ ελευθερία και γλώσ­σα;» (Αιον. Σολωμός).

3. Γίνεται πολύς λόγος για γλωσσική ανεπάρκεια και για κακοποίηση της γλώσσας στις μέρες μας, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων. Πόσο κατά τη γνώμη σας αληθεύουν οι εκτιμήσεις αυτές, και στο βαθμό που τις αποδέχεστε, ποιες νομίζετε ότι είναι οι αιτίες του φαινομένου; Αν μάλιστα λάβουμε υπόψη ότι γλώσσα και σκέψη αλληλοκαθορίζονται και ότι η γλώσσα αποτελεί βασικό στοιχείο της οντότητας ενός έθνους, ποιος κίνδυνος πιστεύετε ότι εγκυμονείται για το μέλλον μας ακόμη και ως έθνους;

4. Είναι απαραίτητη η γλωσσομάθεια και γιατί;

5. «Ο πολιτικός λόγος συνδέεται με την εξουσία. Γι’ αυτό, ορισμένες φο­ρές, στοχεύει στην παραπλάνηση ή στον εκφοβισμό του ακροατηρίου, έτσι ώστε να εξασφαλιστεί η άκριτη αποδοχή από το δέκτη (ακροατήριο) των σκοπών και των αποφάσεων του πομπού (πολιτικού). Στις περιπτώσεις αυτές η απο­δεικτική ισχύς των επιχειρημάτων αντικαθίσταται από αυταπόδεικτες έννοιες ή από λέξεις με τέτοια ηθική διάσταση («έθνος», «λαός», «εθνική σωτηρία» κτλ.) που εμποδίζουν το λογικό έλεγχο και παγιδεύουν το δέκτη. Ποια είναι η προσωπική σας άποψη για τη σχέση εξουσίας και γλώσσας;»

6. Κάθε λαός και κάθε κοινωνικό στρώμα συλλαμβάνει, οργανώνει και εκφράζει γλωσσικά τον κόσμο σύμφωνα με τις αξίες του, τη νοοτροπία του, την κουλτούρα του. Στην εποχή μας γίνεται πολύς λόγος για παραφθορά, ανε­πάρκεια και κακοποίηση της γλώσσας μας.

α) Στο βαθμό που συμφωνείτε με την τελευταία διαπίστωση, ποιες είναι οι αιτίες του φαινομένου;

β) Πώς νομίζετε ότι πρέπει να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα;

γ) Αν δε συμφωνείτε με τη διαπίστωση, να εκθέσετε τα σχετικά ε­πιχειρήματα σας.

ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

1) Στον αιώνα μας η επιστημονική έρευνα και η πρακτική εφαρμογή των ευρημάτων της σημείωσε μια εκπληκτική πρόοδο που επηρέασε προς το καλύ­τερο τη ζωή του ανθρώπου. Παρά τις θετικές πλευρές της όμως πιστεύεται ότι του δημιούργησε και πλήθος προβλήματα, έτσι που τελικά δεν τον έκανε ευ­τυχισμένο. Να κρίνετε το ρόλο της επιστήμης και της τεχνικής στη ζωή του συγχρόνου ανθρώπου, εκθέτοντας τόσο τις θετικές όσο και τις αρνητικές επι­πτώσεις τους, και να προτείνετε τρόπους άρσης των αρνητικών συνεπειών τους.

2) «Περηφανεύομαι για το σημερινό άνθρωπο, που έκανε την επιστήμη πη­γή δύναμης, αλλά και τρέμω για το μέλλον του».

3) «Παλεύω για μια πρόοδο-εξέλιξη που δίνει προτεραιότητα στην ποιό­τητα της ζωής, στην ανάπτυξη της δημιουργικότητας του κάθε ανθρώπου, στις προσωπικές σχέσεις, στην ουσιαστική συμμετοχή του κάθε πολίτη στη διαχείριση ή στον έλεγχο της εξουσίας. Πιστεύω με πάθος στην επιστήμη και τεχνολογία που δεν αυτονομείται από αυτούς τους στόχους».

4) «Υποστηρίζεται συχνά η άποψη πως οι άνθρωποι που διακονούν την επιστήμη ή υπηρετούν την τέχνη πρέπει να μένουν μακριά από το σάλο του κοινωνικού βίου, για να διαφυλάττουν την απαραίτητη για το δημιουργικό τους έργο γαλήνη και ελευθερία. Αυτό, κατά την άποψη άλλων, αποτελεί για πολλούς πρόσχημα, για να δικαιολογούν τη λιποταξία τους από τους κοινω­νικούς αγώνες. Ποια είναι η άποψη σας, και να την τεκμηριώσετε».

5) Ο Καμύ έχει πει πως ο ρόλος του αληθινού πνευματικού ανθρώπου εί­ναι «να δείχνει ότι ο βασιλιάς είναι γυμνός, όταν είναι γυμνός, και όχι να περιγράφει εκστατικά τα ανύπαρκτα φανταχτερά ρούχα του».

6) «Λένε ότι ο ανθρωπισμός και γενικά η ηθική είναι στοιχεία που πρέπει να συνοδεύουν την άσκηση κάθε επιστήμης, αλήθεια που στην εποχή μας, με την αλματώδη ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, απαιτείται αναπό­σπαστα η τήρηση της. Με βάση την αλήθεια αυτή να περιγράψετε πώς αντι­λαμβάνεστε εσείς την ευθύνη του επιστήμονα «.

7) «Ας μην ξεχνάμε ότι η επιστήμη είναι πηγή της τεχνολογίας και της κυριαρχίας πάνω στον κόσμο. Γι’ αυτόν το λόγο δεν πέφτει πάνω στους ώμους του επιστήμονα μια ευθύνη ηθική και πολιτική, που δεν μπορεί να την αποσείσει;» (Ρ. Οππενχάιμερ).

8) Τον τελευταίο καιρό οι θεαματικές πρόοδοι της επιστήμης προκαλούν αφενός ενθουσιασμό και προσδοκίες για μια καλύτερη ζωή, και αφετέρου ηθι­κά διλήμματα και φόβους για καταστρατήγηση των νόμων της φύσης, για ε­πέμβαση στα μυστήρια της ζωής και της συμπεριφοράς του ανθρώπου, για δια­ταραχή των ισορροπιών και της αρμονίας που η φύση μέσα από εξέλιξη εκα­τομμυρίων ετών έχει πετύχει στη ζωή στον πλανήτη μας.

α) Ποια είναι η γνώμη σας για την επιστήμη γενικά και για τον τρόπο που επηρεάζει τη ζωή μας;

β) Πόσο εμπιστεύεστε την επιστήμη;

γ) Πώς βλέπετε την ευθύνη των επιστημόνων σε ό,τι αφορά την κατεύθυνση των επιστημονικών ερευνών, τα αποτελέσματα και τις χρήσεις των επιστημονι­κών εφευρέσεων και ανακαλύψεων;

9) «Ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς την τεχνολογία, όπως και δεν μπορεί να ζήσει ενάντια στη φύση. Εκείνο που χρειάζεται ειδική εξέταση είναι η κατεύθυνση της επιστημονικής έρευνας. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορούμε να το αφήσουμε μόνο στους επιστήμονες. Όπως είπε κι ο ίδιος ο Αϊνστάιν, «όλοι σχεδόν οι επιστήμονες που διακρίνονται από αίσθημα κοινωνικής ευθύνης εί­ναι τόσο λίγοι», ώστε δεν μπορούν να καθορίσουν την πορεία της έρευνας» (Ε. Σουμάχερ): Να αναλύσετε το θέμα και να εκθέσετε τις σχετικές απόψεις σας.

ΤΕΧΝΗ

ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

1) Η τέχνη και η σημασία της στη ζωή μας. Πώς συνδέεται ιστορικά με την πορεία του ανθρώπου ανά τους αιώνες; Ήταν -και είναι- η επαφή με την τέχνη και η απόλαυση της ανάγκη ζωής για τους ανθρώπους, ή μήπως είναι ε­νασχόληση κάποιων προνομιούχων ή ακαμάτηδων; Τι μας προσφέρει τελικά η τέχνη ή τι μπορούμε να περιμένουμε απ’ αυτήν;

2) «Νομίζετε ότι η τέχνη πρέπει να αποβλέπει μόνο στην ψυχαγωγία ή συ­νάμα και στην πνευματική ανάταση του ατόμου;»

3) «Λεν υπάρχει αληθινός καλλιτέχνης που δημιουργεί έξω από την εποχή του. Κι αν κατέχει την πολύ σπουδαία ικανότητα να προχωρεί πέρα από την εποχή του, αυτό δεν είναι παρά μια μαρτυρία προορατικής αρετής, που συ­γκομίζει στη συνείδηση του μια σωστή εκτίμηση του παρόντος και μια ορθή διάγνωση του μέλλοντος.

α) Τι εννοούμε, όταν λέμε ότι ο αληθινός καλλιτέχνης δεν μπορεί να δημιουργήσει ξεκομμένος από τον καιρό του;

β) Πώς αντιλαμβάνεστε την προορατική αρετή του καλλιτέχνη, με την οποία εκτιμά σωστά το παρόν και διακρίνει το μέλλον; »

4) «Λένε μερικοί πως η τέχνη εκφράζει την εποχή της. Άλλοι όμως δια­μαρτύρονται: αλίμονο αν εκφράζει μόνο την εποχή της. η αληθινή τέχνη εκ­φράζει όλες τις εποχές, γιατί εκφράζει τον άνθρωπο».

5) «Να γίνει η τέχνη δεν μπορεί της κοινωνίας η μαμή».

6) «Λένε μερικοί πως ο στρατευμένος καλλιτέχνης δεν μπορεί να δώσει έργο πρωτότυπο και πηγαίο, γιατί η ψυχή και ο νους του είναι θολωμένα από το ιδανικό της στράτευσης του. Άλλοι ωστόσο ισχυρίζονται ότι μόνο ο στρα­τευμένος καλλιτέχνης έχει τη δυνατότητα να δημιουργήσει έργο ζωντανό και αληθινό, γιατί μόνο ένα τέτοιο έργο αναβλύζει από τα κατάβαθα μιας ψυχής πυρακτωμένης από κάποιο όραμα ή ιδανικό, στην υπηρεσία του οποίου ο δη­μιουργός είναι ταγμένος.

Αφού συζητήσετε τις δυο αυτές απόψεις, διατυπώστε τη δική σας θέση πά­νω στο πρόβλημα και τεκμηριώστε την με σχετικά παραδείγματα».

7) «Ενώ το σχετικό είναι το κύριο χαρακτηριστικό της επιστήμης, το ορι­στικό είναι το γνώρισμα της τέχνης. Οι μεγάλοι καλλιτέχνες δεν ξεπερνούν ο ένας τον άλλο, ενώ οι μεγάλοι επιστήμονες γίνονται ο ένας σκαλοπάτι για τον άλλο. Το αριστούργημα της τέχνης δεν επιδέχεται βελτίωση, ενώ και το καλύ­τερο ακόμη επίτευγμα της επιστήμης είναι τελειοποιήσιμο».