Συνολικές προβολές σελίδας

Αναζήτηση

Θέματα

Giveaway of the Day

Πληροφορίες

Η φωτογραφία μου
Είμαι απόφοιτος του τομέα Κλασικών Σπουδών του τμήματος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ και κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος του ίδιου τομέα της σχολής με το θέμα της διπλωματικής μου εργασίας να παραγματεύεται το έργο "Περὶ παίδων ἀγωγῆς" του Πλουτάρχου. Είμαι υποψήφια διδάκτωρ του τομέα Κλασικών Σπουδών του τμήματος Φιλολογίας του Δ. Π. Θ. Με ενδιαφέρουν αρκετά θέματα διδακτικής μεθοδολογίας και μελέτες περιπτώσεων. Το 2009 διορίστηκα μέσω Ασεπ και δίδαξα στο ΓΕΛ Αρχαγγέλου Ρόδου για δύο χρόνια. Από το σχολικό έτος 2011-12 υπηρετώ στο ΓΕΛ Λιμένα, στην γενέτειρά μου, την Θάσο.

Δημοφιλείς αναρτήσεις

Τρίτη 18 Μαΐου 2010

Σ χ έ δ ι ο μ α θ ή μ α τ ο ς της 9ης Ενότητας των "Ηθικών Νικομαχείων" του Αριστοτέλη

Το κείμενο αποτελεί εισήγηση του Πετράκη Ιωάννη, Φιλολόγου του Πειραματικού Γεν. Λυκείου του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, στην φιλολογική ημερίδα «ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΣΤΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΛΥΚΕΙΟ» (Θεσσαλονίκη Μάρτιος 2008)


Διδακτέα ενότητα: 'Αριστοτέλους, Ἠθικὰ Νικομάχεια, Β΄ βιβλίο 6, 10-13 (1106b), ενότητα 9η, "Η έννοια της μεσότητας", από το βιβλίο Αρχαία Ελληνικά-Φιλοσοφικός λόγος, Γ΄ ΓΕ. Λ. - θεωρητική κατεύθυνση, ΟΕΔΒ, Αθήνα 2007, σς 173-174.
Διδακτικοί στόχοι: Να κατανοήσουν οι μαθητές τον ουσιώδη χαρακτήρα της μεσότητας στη διαμόρφωση της ηθικής αρετής. Ειδικότερα να αντιληφθούν ποιοι παράγοντες, σε σχέση με τα πάθη και τις ανθρώπινες πράξεις, ρυθμίζουν την ορθή επιλογή στη συμπεριφορά, δηλαδή καθορίζουν το μέσον.
Συμπληρώνουν έτσι το πεδίο των γνώσεών τους σχετικά με τον πυρήνα της ηθικής αρετής, τη μεσότητα. Αρκετοί από τους παράγοντες, που ρυθμίζουν το μέσον, προέρχονται από τις γνωστές αριστοτελικές κατηγορίες.
Γλωσσική - λεξιλογική κατάρτιση.

Στρατηγική της διδασκαλίας: Η ενότητα αποτελεί άμεση συνέχεια της προηγούμενης (8ης) και εξ αρχής επιβάλλεται η νοηματική σύνδεσή της με ό,τι προηγήθηκε. Πώς λειτουργεί η αντωνυμία οἷον; Εισάγει το διευκρινιστικό παράδειγμα, σύμφωνα με το οποίο η μεσότης -μεταξύ της υπερβολής και της έλλειψης- εφαρμόζεται στα πάθη (συναισθήματα) και στις πράξεις. Υποστηρίχθηκε προηγουμένως ότι η ηθική αρετή προσβλέπει στο μέσον, αφού είναι ανώτερη της τέχνης, η οποία επίσης επιχειρεί κάτι τέτοιο σύμφωνα με τα εμπειρικά παραδείγματα. Στην περίπτωση της αρετής έχουμε να κάνουμε με πάθη και ανθρώπινες πράξεις. Ο Σταγειρίτης φιλόσοφος λοιπόν στην ενότητα αυτή αναφέρει ενδεικτικά περιπτώσεις ορισμένων παθών, τα οποία συνιστούν τις δύο ακρότητες, την υπερβολή και την έλλειψη (μᾶλλον καὶ ἧττον· περισσότερο ή λιγότερο όμως από τι; Η απάντηση θα δοθεί με τον σχολιασμό αντίστοιχης ερώτησης του σχολικού βιβλίου), οι οποίες λαμβάνουν και τον αρνητικό χαρακτηρισμό τους (ἁμαρτάνεται καὶ ψέγεται).
Ποια είναι η πρόταση της ενότητας; Η απάντηση του φιλοσόφου κρύβεται στη φράση: μέσον τε καὶ ἄριστον, καθώς και στα πέντε στοιχεία- συνθήκες που προηγούνται (στο σημείο αυτό τονίζεται ο ετυμολογικός συσχετισμός των λέξεων ἄριστον και ἀρετή). Πρόκειται για περιπτώσεις κατά τις οποίες η ορθή χρήση μετατρέπει τα παραπάνω πάθη σε μεσότητα. Χρόνος, πράγματα, πρόσωπα, σκοπός και τρόπος υποδεικνύουν τη μέση χρήση τους. Αυτή η χρήση του μέσου, στη συνέχεια, διακρίνει και χαρακτηρίζει και τις ανθρώπινες πράξεις και με βεβαιότητα προκρίνεται μεταξύ της υπερβολής και της έλλειψης.
Επισημαίνεται στο σημείο αυτό η άμεση σχέση που υφίσταται μεταξύ της μεσότητας και της αρετής: κοινός παρονομαστής η εφαρμογή
τους στα πάθη και τις πράξεις. Ποιο είναι το ιδιαίτερο στοιχείο κατά την εφαρμογή της αρετής; Η τιμωρία και ο έπαινος. Το ζήτημα εδώ γενικεύεται· ποιος είναι ικανός αλλά και αρμόδιος να τιμωρήσει ή να επαινέσει μια κακή ή μια ενάρετη πράξη; Φαίνεται πως είναι σκόπιμο να προκληθεί ολιγόλεπτη συζήτηση για το θέμα, ώστε να προοικονομηθεί και η διερεύνηση ερώτησης του σχολικού βιβλίου.
Κατακλείδα: Η αρετή είναι μεσότης και έχει ως στόχο της το μέσον (ποια η διαφορά στη σημασία του ρ. στοχάζομαι στην αρχαία και νέα ελληνική;). Ακόμη ένα στοιχείο προσδιορισμού της ἀρετῆς. Ο Αριστοτέλης εξελικτικά, από την αρχή του Β΄ βιβλίου, προχωρεί στην ανεύρεση και απόδειξη των στοιχείων που αποτελούν την ηθική ἀρετή, τον ορισμό της οποίας θα διατυπώσει στην επόμενη ενότητα.
Ανακεφαλαίωση: Η συμπερίληψη της προβληματικής της ενότητας επιχειρείται από τους μαθητές με αντίστοιχες ερωτήσεις του διδάσκοντα. Η εφαρμογή της μεσότητας στα πάθη και τις ανθρώπινες πράξεις και η άμεση σχέση της προς την ηθική αρετή τονίζονται ως κομβικά σημεία στη σκέψη του Σταγειρίτη φιλοσόφου στην ενότητα αυτή.
Εργασία: Δίνεται μεταφρασμένο απόσπασμα από το έργο του Αριστοτέλη Ἀναλυτικὰ Ὕστερα και ζητείται ο προσδιορισμός του κριτηρίου ή των κριτηρίων σύμφωνα με τα οποία οι αρχαίοι Έλληνες μετρούσαν την ορθότητα των πράξεών τους.
Ἀναλυτικὰ Ὕστερα (97b 15 εξ.): "Τι θα έπρεπε να κάνουμε, αν θέλαμε π.χ. να βρούμε τι είναι η μεγαλοψυχία; Δεν έχουμε άλλο να κάνουμε παρά να φέρουμε στο νου μας μερικούς γνωστούς μας μεγαλόψυχους, ώστε να μπορέσουμε να διαπιστώσουμε ποιο είναι -μέσα στις διαφορές τους- το κοινό χαρακτηριστικό τους που μας υποχρεώνει να τους αποδώσουμε την ιδιότητα του μεγαλόψυχου. Μεγαλόψυχοι είναι π.χ. ο Αλκιβιάδης, ο Αχιλλέας ή ο Αίαντας. Ποιο είναι λοιπόν το κοινό χαρακτηριστικό τους; Το ότι δεν ανέχονταν τις προσβολές. Πραγματικά ο πρώτος πολέμησε για τον λόγο αυτό, ο άλλος κυριεύτηκε από τρομερό θυμό, ο τρίτος έδωσε ο ίδιος τέλος στη ζωή του. Και φυσικά θα μπορούσαμε να μνημονεύσουμε και άλλους, τον Λύσανδρο π.χ. ή τον Σωκράτη".
Βιβλιογραφία: Αρχαία Ελληνικά-Φιλοσοφικός Λόγος, βιβλίο του καθηγητή, ΟΕΔΒ - Αθήνα 2004, σς 166-172.
Δ. Λυπουρλή, Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια, βιβλίο Β΄, Θεσσαλονίκη 2000, σς 150-1, 209-212.
I. Düring, Ο Αριστοτέλης, Παρουσίαση και ερμηνεία της σκέψης του, Β΄ τόμος, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1994, σς 235-260.
W. D. Ross, Αριστοτέλης, Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα 1991, σς 269-280.
Οἷον καὶ φοβηθῆναι καὶ θαρρῆσαι καὶ ἐπιθυμῆσαι καὶ ὀργισθῆναι καὶ ἐλεῆσαι καὶ ὅλως ἡσθῆναι καὶ λυπηθῆναι ἔστι καὶ μᾶλλον καὶ ἧττον, καὶ ἀμφότερα οὐκ εὖ· τὸ δ’ ὅτε δεῖ καὶ ἐφ’ οἷς καὶ πρὸς οὓς καὶ οὗ ἕνεκα καὶ ὡς δεῖ, μέσον τε καὶ ἄριστον, ὅπερ ἐστὶ τῆς ἀρετῆς. Ὁμοίως δὲ καὶ περὶ τὰς πράξεις ἔστιν ὑπερβολὴ καὶ ἔλλειψις καὶ τὸ μέσον. Ἡ δ’ ἀρετὴ περὶ πάθη καὶ πράξεις ἐστίν, ἐν οἷς ἡ μὲν ὑπερβολὴ ἁμαρτάνεται καὶ ψέγεται καὶ ἡ ἔλλειψις, τὸ δὲ μέσον ἐπαινεῖται καὶ κατορθοῦται· ταῦτα δ’ ἄμφω τῆς ἀρετῆς. Μεσότης τις ἄρα ἐστὶν ἡ ἀρετή, στοχαστική γε οὖσα τοῦ μέσου.


0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου