ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ

• Ορισμός: Πρότυπο είναι κάθε πρόσωπο, αντικείμενο ή ακόμα και ιδέα ή στάση ζωής που λαμβάνεται ως υπόδειγμα, ως μοντέλο προς μίμηση (ή και αποφυγή μερικές φορές), γιατί θεωρείται κάτι το ιδανικό και αποδεκτό σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.
o Κάποιος ή κάτι που κατέχει σε βαθμό τελειότητας κάποια χαρακτηριστική ιδιότητα, για την κατηγορία στην οποία ανήκει, και που χρησιμεύει ως παράδειγμα προς μίμηση / πρόσωπο ή κατάσταση που προκαλεί το θαυμασμό μας και την επιθυμία να το μιμηθούμε (http://www.komvos.edu.gr)
• Ειδολογικός χωρισμός: Επιστημονικά, τεχνολογικά, τέχνης, κοινωνικής ζωής, ηθικά, ιδεολογικά, πολιτικά, καταναλωτικά…
• Διαφορά προτύπου-ειδώλου: (είδωλο: αντίληψη ψευδής και εσφαλμένη, για την οποία ένα κοινωνικό σύνολο δείχνει μιαν έμμονη και τυφλή πίστη / πρόσωπο που είναι αντικείμενο υπέρμετρης και τυφλής αγάπης, λατρείας, πίστης, θαυμασμού)

• Ιστορική αναδρομή στην ελληνική πραγματικότητα:
Ανατρέχοντας στο παρελθόν μπορούμε λειτουργώντας ως επί το πλείστον αφαιρετικά κατά χρονικές περιόδους και κατά γεωγραφικές περιοχές να δούμε ως ένα βαθμό τα πρότυπα που κάθε κοινωνία έθετε ως μοντέλα μίμησης ή σύγκρισης ή ως υποδείγματα δράσης για τα μέλη της. Έτσι, ξεκινώντας από τη μυκηναϊκή εποχή και λαμβάνοντας υπόψη μας τις απεικονίσεις της στα ομηρικά έπη θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρότυπο θεωρούνται οι γενναίοι ήρωες, οι άνθρωποι που ξεχωρίζουν στη μάχη αλλά και στην ειρήνη με την αρετή τους.
Στη συνέχεια, πηγαίνοντας στην Ελλάδα του 5ου αιώνα π.Χ., βλέπουμε να θεωρείται πρότυπο ο «καλός καγαθός» πολίτης, δηλαδή ο πολίτης που, αφενός προσέχει τον εαυτό του, έχει δηλαδή γυμνασμένο σώμα και καλλιεργημένο πνεύμα, αφετέρου συμμετέχει ενεργά στη ζωή και για το καλό της κοινωνίας όπου ανήκει.
Ο κοσμοπολιτισμός των ελληνιστικών χρόνων όσο και των βυζαντινών είναι αυτός που επιβάλλει το πρότυπο του ανθρώπου που έχει μια ευρεία μόρφωση, εμφορούμενη από ανθρωπιστικά ιδανικά, ώστε να συνεισφέρει, μέσα από μια διαδικασία συγκρητισμού και συγκερασμού των επιμέρους τάσεων, στον καθολικό άνθρωπο. Επιπλέον, από το Βυζάντιο και πέρα, ο χριστιανισμός είναι αυτός που επηρεάζει την εκλογή και διαμόρφωση προτύπων.
Η τουρκοκρατία και η συνακόλουθη σκλαβιά του ελληνικού γένους ήταν αυτή που επέβαλε το πρότυπο των αδούλωτων ανθρώπων, των κλεφτών και των αρματολών, καθώς και το πρότυπο των μορφωμένων ανθρώπων, μια και ήταν διάχυτη την εποχή του νεοελληνικού διαφωτισμού η πεποίθηση ότι η μόρφωση θα φέρει την απελευθέρωση και την ελευθερία. Μετά την πραγμάτωση της τελευταίας από το 1830 κ.ε. ως πρότυπο στον ελλαδικό χώρο επικράτησε η μορφή του ανθρώπου που αγωνίζεται για την ανόρθωση του επί 400 χρόνια σκλαβωμένου γένους και για την πρόοδο και εν γένει ευημερία του.
Έτσι, μέχρι πριν από λίγα χρόνια, και μέσα από διαλείμματα πολεμικά, όπου ως πρότυπα προβάλλονταν γενναίες και ηρωικές μορφές, οι Έλληνες είχαν ως πρότυπά τους συγγραφείς και διανοούμενους σπουδαίους, κληρικούς και επιστήμονες, πολιτικούς και γενικότερα ανθρώπους που πάσχιζαν για το καλό της πατρίδας αλλά και της ανθρωπότητας ολόκληρης.
Τα τελευταία όμως χρόνια κάτι άλλαξε και στην Ελλάδα. Τα μέσα μαζικής επικοινωνίας και ενημέρωσης άλλαξαν τους κανόνες της σταδιακής προβολής και επικράτησης προτύπων, μέσα από διαδικασίες και πρακτικές κοινωνικές, κι άρχισαν να επιβάλλουν, για δικούς τους υποχθόνιους κι αφανείς λόγους, «πρότυπα» που το μόνο που πετυχαίνουν είναι ο αποπροσανατολισμός κι ο εξευτελισμός της έννοιας άνθρωπος σε όλους τους τομείς.
Κυρίως Θέμα
Συχνά προβαλλόμενα πρότυπα
• homo teleopticus (κλέφτες, βιαστές, βαρυποινίτες, διαζευγμένοι…)
• εξωτερική ομορφιά: μοντέλα, «γλάστρες»…
• έλλειψη μόρφωση;
• φανατικοί, φορείς θρησκευτικής μισαλλοδοξίας, εθνικιστικών εξάρσεων
• αμοραλιστές, εγωιστές, ατομιστές
• πνευματικοί άνθρωποι «μαϊντανοί»!
• υψηλόμισθοι αθλητές ελάχιστων αθλημάτων
• καλλιτεχνικοί «αστέρες» (stars!)
• τυχοδιώκτες πολιτικοί
• καιροσκόποι, συμφεροντολόγοι, κοινά, ιδιώτευση
• homo consumens (=άνθρωπος καταναλωτής)
• υλισμός, πλούτος, οικονομικά επιτυχημένοι
• ήσσων προσπάθεια
• άγλωσσοι «εξεγερμένοι» νέοι
• προοδευτικοί «ευρωλιγούρηδες»
• διαφορετικοί μέχρι προκλήσεως
Αξία προτύπων
• προσανατολίζουν, αποτελούν σημεία αναφοράς-στήριξης
• καθοδηγούν
• προωθούν την πνευματική καλλιέργεια
• οδηγούν στον αλτρουϊσμό, ατομισμό
• στηρίζουν, ιδίως τους νέους
• «μετασταλάζουν» συσσωρευμένη πείρα
• συμβάλλουν στην ομαλή/σωστή κοινωνικοποίηση
• εξασφαλίζουν κοινωνική συνοχή (εάν είναι ευρείας αποδοχής)
• βοηθούν στην διαμόρφωση του χαρακτήρα & της προσωπικότητας
• διδάσκουν: δείχνουν το δίκαιο, όμορφο, σωστό, καλό…
• δ(ε)ί(χ)νουν ιδανικά, αξίες, στάσεις ζωής
• μορφώνουν, παραδειγματίζουν για υψηλές αξίες: ελευθερία, δικαιοσύνη, ειρήνη, αγάπη, αλήθεια…
• στηρίζουν τη δημοκρατία
• πολεμούν τον ρατσισμό, εθνικισμό
• προωθούν την οικολογική συνείδηση
Ε3α. Ουσιαστικότερα-αφανέστερα πρότυπα
• ηθικοί, τίμιοι
• μορφωμένοι
• καλλιεργημένοι (πνευματικά, ψυχικά κι όχι μόνο σωματικά)
• όσοι έχουν να επιδείξουν αξιοζήλευτη ατομική ή κοινωνική δράση-έργο
• όσοι προάγουν την κοινωνία, επιστήμη, πολιτισμό
• πνευματικοί άνθρωποι, γνώστες παράδοσης
• ολοκληρωμένες προσωπικότητες
• όσοι έχουν κριτική ικανότητα
• όσοι ελέγχουν/στιγματίζουν την εξουσία, τα κακώς κείμενα…
• όσοι καλλιεργούν την πίστη στον άνθρωπο, εξανθρωπίζουν
• ασυμβίβαστοι, αγωνιστές
• όσοι βοηθούν την κοινωνική αυτοσυνειδησία
• όσοι βάζουν το κοινωνικό πάνω από το ατομικό
• εργατικοί
• οι έχοντες ουσιαστική κοινωνική δράση
• πρωτότυποι, ρηξικέλευθοι, επαναστάτες
• αλτρουιστές, φιλάνθρωποι
• ειρηνιστές

Αιτίες απόκρυψής τους
• οικονομικοί λόγοι
• πολιτικές σκοπιμότητες: τακτική χειραγώγησης
• έλλειψη παιδείας-μόρφωσης
• άγνοια παράδοσης, ιστορίας
• δυσλειτουργία θεσμών
• δυσλειτουργία Μ.Μ.Ε.
• κατευθυνόμενη ενημέρωση
• έλλειψη δημοκρατίας
• εθνικά «συμφέροντα»
• οργανωμένα άνομα συμφέροντα: μασονία, σατανιστές, παραεκκλησιαστικοί κύκλοι…

Ρόλος αρνητικών προτύπων
• καταναλωτισμός
• υλισμός, υλικός ευδαιμονισμός
• έλλειψη πνευματικών ασχολιών
• έλλειψη κριτικής σκέψης
• μοναδικός σκοπός: χρήμα
• δογματισμός, φανατισμός
• ατομικισμός, ιδιοτέλεια
• αποπροσανατολισμός νέων
• βία, εγκληματικότητα
• μιμητισμός

www.vlioras.gr