ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ

Πάνω σ’ ένα ξένο στίχο
Θέμα: Ο αγώνας για την επίτευξη ενός σκοπού χαρίζει στον άνθρωπο ευτυχία
Ενότητες:
1η ενότητα): Προυπόθεση της ευτυχίας είναι η ύπαρξη ενός σκοπού
2η ενότητα: Ακατάλυτος χαρακτήρας του σκοπού αυτού
3η ενότητα: Παράκληση στο Θεό.
4η ενότητα: Η εμφάνιση του Οδυσσέα.
5η ενότητα: Η ομιλία και η περιγραφή του Οδυσσέα.
6η ενότητα: Ένας απλός άνθρωπος.(προσπάθεια απομυθοποίησης)
7η ενότητα: Η κατάκτηση της Τροίας.- συμβολή του στην κατάκτηση του σκοπού του ποιητή
8η ενότητα: Σαν πατέρας ή σαν τους γέρους θαλασσινούς που ιστορούσανε κάποτε τα βάσανα του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας. Οικεία μορφή
9η ενότητα: Η θύμηση και η μοναξιά.
10η ενότητα: Αγώνας για την εκπλήρωση του σκοπού
11η ενότητα: Ο χαμός των συντρόφων και η συνομιλία με τους πεθαμένους.
12η ενότητα: Τα χέρια του Οδυσσέα χαρίζουν τη γαλήνη.

Τεχνική: Μυθική μέθοδος, ο ποιητής την διδάχτηκε από τον Έλιοτ. Η τεχνική αυτή μεταμορφώνει το ιστορικό παρελθόν σε παρόν του ποιήματος. Ο μύθος απογυμνώνεται από τις παραμέτρους του και συνδέεται με σύγχρονα γεγονότα και καταστάσεις ή με βιώματα και στοχασμούς του ποιητή. Ο Οδυσσέας π. χ εδώ γίνεται διαχρονικό σύμβολο του αγωνιζόμενου Έλληνα αλλά και ένα προσωπείο πίσω από το οποίο κρύβεται ο ποιητής.

Το μυθικό στοιχείο της σεφερικής ποίησης
«Με τα “Οι σύντροφοι στον Άδη” και “Πάνω σ’ ένα ξένο στίχο”, το μυθικό
στοιχείο εμφανίζεται για πρώτη φορά στην ποίηση του Σεφέρη, και, μάλιστα,
με μία λειτουργία ανάλογη μ’ εκείνη με την οποία το συναντάμε και
στους μετέπειτα στίχους του. Έχουμε δηλαδή τις πρώτες απόπειρες εφαρμογής
μιας μυθικής αντικειμενικής συστοιχίας. Τα ποιήματα αυτά είναι σημαντικά
και για έναν άλλο λόγο. Για πρώτη φορά συναντάμε εδώ τη λέξη “σύντροφοι”,
μια λέξη κεντρική στη μετέπειτα θεματική του Σεφέρη, και για πρώτη φορά το πρώτο πρόσωπο του πληθυντικού χρησιμοποιείται με την κυριολεκτική του σημασία. Ο Σεφέρης προσπαθεί με τα ποιήματα αυτά (περισσότερο με το πρώτο και λιγότερο με το δεύτερο) να εκφράσει ένα συλλογικό αίσθημα, και η παρουσία του μύθου δεν είναι άσχετη με το γεγονός ότι η εμπειρία του είναι εδώ αντικειμενικότερη. […] Στο “Πάνω σ’ έναν ξένο στίχο” τέτοιο πρόβλημα δεν υπάρχει. Απεναντίας θα έλεγε κανείς πως η αντιστοιχία ανάμεσα στο σύγχρονο και το μυθικό συναίσθημα είναι απόλυτη. Είναι όμως μια αντιστοιχία εξωτερική, όχι μια ταύτιση. Ο ήρωαςτου ποιήματος δεν είναι ο Οδυσσέας, αλλά ένας άνθρωπος που βλέπει στην ιστορία του τη μοίρα του Οδυσσέα. Δεν έχουμε την προβολή της μιας εικόνας πάνω στην άλλη, του ενός συναισθήματος πάνω στο άλλο, αλλά την παραβολή τους. Με αυτό δε θέλω να πω ότι τα δύο ποιήματα είναι μέτρια καλλιτεχνικά, αλλά ότι η χρήση του μύθου σαν μια μορφή αντικειμενικής συστοιχίας την εποχή αυτή
βρίσκεται ακόμη στη διαμόρφωσή της. Ταυτόχρονα με τη χρήση του μύθου, στα ποιήματα αυτά είναι φανερή η προσπάθεια του Σεφέρη για μια ρεαλιστική έκφραση. Τα λυρικά στοιχεία είναι ελάχιστα, ο τόνος έχει την προφορικότητα της καθημερινής ομιλίας, οι λέξεις είναι απλές και άμεσες».
(Ν. Βαγενάς, 1980, Ο ποιητής και ο Χορευτής, Αθήνα: Κέδρος, σελ.121-123)

Στιχουργία: Το ποίημα είναι γραμμένο σε ελεύθερο στίχο, ανομοιοκατάληκτο. Δεν υπάρχει μέτρο ομοιοκαταληξία και ισοσυλλαβία. Βασικό χαρακτηριστικό του ποιήματος είναι ο μακρύς στίχος που καλύπτει δυο ή τρεις γραμμές. Δύο στίχοι αποτελούν μια στροφή

Εκφραστικά μέσα:
1.Προσωποποιήσεις
2.Εικόνες
3.Μεταφορές
4.Παρομοιώσεις

Ύφος- Γλώσσα
Η γλώσσα είναι καθαρή δημοτική. Για τη γλώσσα του Σεφέρη έχει πεί ο Λίνος Πολίτης: «κατασταλάζει μέσα της όλο το δούλεμα που πήρε η ελληνική γλώσσα στη μακρόχρονη ιστορία της, από τον Αισχύλο και το Σοφοκλή ως την Κοινή των Ευαγγελίων, και από το δημοτικό τραγούδι και τον Ερωτόκριτο, ως το Σολωμό και τον Καβάφη.»

Χρήσιμες επισημάνσεις
Στις Μέρες γράφει ο Σεφέρης στις 20/12/1931 στο Λονδίνο « Ξύπνησα στις 4 το πρωί[…] ήμουν ακριβώς ετοιμοθάνατος, μ΄ένα σωρό οπτασίες ήλιου φέγόμενου στη Μεσόγειο. Κοίταξα ένα καυτερό μεσημέρι στη Αθήνα σαν ένα κομμάτι ψωμί […]. Η σκέψη μου απλωμένη σ’ όλο μου το κορμί τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα. Ίσως γι’ αυτό μπόρεσα να γράψω σοβαρά ποιήματα.» (Μέρες Β΄)

Παράλληλο κείμενο
ΚΩΝ/ΝΟΣ ΚΑΒΑΦΗΣ - ΙΘΑΚΗ (1911)
Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος,
γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,
τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,
αν μεν' η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή
συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,
αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.
Να εύχεσαι νάναι μακρύς ο δρόμος.
Πολλά τα καλοκαιρινά πρωϊά να είναι
που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά
θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους,
να σταματήσεις σ' εμπορεία Φοινικικά,
και τες καλές πραγμάτειες ν' αποκτήσεις,
σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ' έβενους,
και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,
όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά,
σε πόλεις Αιγυπτιακές πολλές να πας,
να μάθεις και να μάθεις απ' τους σπουδασμένους.
Πάντα στον νου σου νάχεις την Ιθάκη.
Το φθάσιμον εκεί ειν' ο προορισμός σου.
Αλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου.
Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει
και γέρος πια ν' αράξεις στο νησί,
πλούσιος με όσα κέρδισες στο δρόμο,
μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.
Η Ιθάκη σ'έδωσε τ' ωραίο ταξείδι.
Χωρίς αυτήν δεν θάβγαινες στον δρόμο.
Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.
Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δε σε γέλασε.
Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,
ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.