ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΑ

Και κάτι για του μαθητές της θεωρητικής κατεύθυνσης Γ' Λυκείου

ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΕΤΟΧΩΝ ΣΕ ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
A. ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ
Για να αναλύσουμε τις μετοχές σε αντίστοιχες προτάσεις ακολουθούμε τα παρακάτω βήματα:
• Χαρακτηρίζουμε συντακτικά τη μετοχή.
• Επιλέγουμε τον κατάλληλο σύνδεσμο εισαγωγής της δευτερεύουσας πρότασης ανάλογα με το είδος και τη σημασία της μετοχής (για τους συνδέσμους εισαγωγής βλέπε παρακάτω).
• Το υποκείμενο της μετοχής γίνεται υποκείμενο της δευτερεύουσας πρότασης (πάντα σε ονομαστική για τα προσωπικά ρήματα). Αν η μετοχή είναι συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος από το οποίο εξαρτάται, τότε το υποκείμενο μπορεί να παραλείπεται.
• Μετατρέπουμε το ρηματικό τύπο της μετοχής σε ρήμα του ίδιου χρόνου, σε έγκλιση ανάλογη με τους κανόνες εκφοράς της αντίστοιχης δευτερεύουσας πρότασης και σε πρόσωπο αντίστοιχο με το υποκείμενό του, το οποίο έχει καθοριστεί στο 3ο βήμα.
• Η δευτερεύουσα πρόταση που προκύπτει από την ανάλυση της μετοχής κανονικά περιλαμβάνει όλους τους συντακτικούς όρους της μετοχικής φράσης: υποκείμενο, ρήμα, αντικείμενο ή κατηγορούμενο, και οτιδήποτε προσδιορίζει αυτά (π.χ ονοματικοί ή επιρρηματικοί προσδιορισμοί) .

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ
Αναλύεται σε αιτιολογική πρόταση με ἐπεί, ἐπειδή, διότι, ὅτι + οριστική ή ευκτική του πλαγίου λόγου, ανάλογα με το ρήμα εξάρτησης.
Οἱ Ἀθηναῖοι σφόδρα ἠνιῶντο τῶν πόλεων ἀποστασῶν ...ἐπεὶ αἱ πόλεις ἀποσταῖεν
Η αιτιολογική μετοχή υποκειμενικής αιτιολογίας (που συνοδεύεται από ὡς, ὥσπερ) αναλύεται με ὡς + οριστική ή ευκτική του πλαγίου λόγου, ανάλογα με το ρήμα εξάρτησης.
Ἔστησαν τρόπαιον ὡς νενικηκότες ...ὡς νενικηκότες εἶεν

ΤΕΛΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ
Αναλύεται σε τελική πρόταση με ἵνα + υποτακτική αορίστου ή ευκτική του πλαγίου λόγου, ανάλογα με το ρήμα εξάρτησης
Πορεύονται κατοψόμενοι τοὺς πολεμίους ...ἵνα κατίδωσι τοὺς πολεμίους
Ἐπορεύοντο κατοψόμενοι τοὺς πολεμίους ...ἵνα κατόψοιντο τοὺς πολεμίους

ΧΡΟΝΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ
Όταν δηλώνει το προτερόχρονο αναλύεται σε χρονική πρόταση, που εισάγεται με ἐπεί, ἐπειδή, ἐξ οὗ, ἐξ ὅτου, ἀφ' οὗ, ἀφ' ὅτου + οριστική
Γενομένης τῆς μάχης Κῦρος ἔλεγε τοῖς στρατιώταις Ἐπεὶ ἡ μάχη ἐγένετο ...
Όταν δηλώνει το σύγχρονο αναλύεται σε χρονική πρόταση, που εισάγεται με ὅτε, ἐν ᾧ, ἡνίκα + οριστική
Ὁπλιζομένων αὐτῶν ἧκον οἱ σκοποὶ Ἐν ᾧ ὡπλίζοντο ....
Σημείωση: Η μετοχή ενεστώτα και παρακειμένου που εξαρτώνται από ιστορικό χρόνο ισοδυναμούν αντίστοιχα με παρατατικό και υπερσυντέλικο.
Όταν δηλώνει το υστερόχρονο αναλύεται σε χρονική πρόταση, που εισάγεται με μέχρι, ἄχρι, μέχρις οὗ, ἄχρις οὗ, ἕως + οριστική
Ταῦτα ἐποίουν γενομένου σκότους ...μέχρι σκότος ἐγένετο

ΥΠΟΘΕΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ
Η ανάλυση υποθετικής μετοχής σχετίζεται άμεσα με το είδος του υποθετικού λόγου που σχηματίζεται.
• ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟ
Ὄντων βωμῶν, εἰσὶ καὶ θεοὶ Εἰ εἰσὶ βωμοί ...
• ΑΝΤΙΘΕΤΟ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ
Οὐκ ἄν ἦλθον δεῦρο, ὑμῶν μὴ κελευσάντων ... εἰ ὑμεῖς μὴ ἐκελεύσατε
• ΑΠΛΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΛΕΓΟΝΤΟΣ
Ταῦτα ποιοῦντες τοὺς θεούς βοηθοὺς ἔχοιτ` ἄν Εἰ ταῦτα ποιοῖτε ....
• ΠΡΟΣΔΟΚΩΜΕΝΟ
Ταῦτα ποιοῦντες τοὺς θεοὺς βοηθοὺς ἕξετε Ἐὰν ποιῆτε ταῦτα ...
• ΑΟΡΙΣΤΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
Ἐλθόντος τοῦ θανάτου οὐδεὶς βούλεται ἀποθανεῖν Ἐὰν ἔλθῃ ὁ θάνατος ...
• ΑΟΡΙΣΤΗ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΟ ΠΑΡΟΝ ΚΑΙ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
Ἀντιλέγων τις ὑπὸ τῶν τυράννων ἀπέθνῃσκε Εἰ ἀντιλέγοι τις ...
ΕΝΑΝΤΙΩΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ
Αναλύεται σε εναντιωματική πρόταση με εἰ καὶ + οριστική (οι λέξεις που συνοδεύουν ενίοτε την εναντιωματική μετοχή (καὶ, καίτοι, καίπερ, καὶ ταῦτα κλπ), δεν περιλαμβάνονται στη δευτερεύουσα εναντιωματική πρόταση)
Καίτοι Λακεδαιμονίων ἄποικοι ὄντες οὐ ξενεστρατεύσατε Εἰ καὶ Λακεδαμονίων ἄποικοι ἦτε ...
Ἡ Σπάρτη τῶν ὀλιγανθρωποτάτων πόλεων οὖσα δυνατωτάτη ἐν τῇ Ἑλλάδι ἐφάνη Εἰ καὶ ἡ Σπάρτη τῶν ὀλιγανθρωποτάτων πόλεων ἦν ...